Tuy nhiên, hiện nay, lại có ý kiến xin lùi lại tới năm 2030.

Tại toạ đàm “trao đổi thông tin liên quan đến vấn đề sử dụng amiang trắng ở Việt Nam” tổ chức ngày 6.10, nhiều ý kiến đặt vấn đề, do nhiều nhóm lợi ích chi phối nên việc cấm sử dụng amiang trắng đặt ra từ lâu nhưng không thực hiện. Và, đã đến lúc dứt khoát nói không với amiang trắng, càng sớm càng tốt! 

Hàng chục nghìn người ung thư vì amiang trắng

Amiang trắng (Chrysotile Asbestos) có dạng sợi, màu trắng từ lâu là nguyên liệu của nhiều sản phẩm công nghiệp như tấm lợp fibro ximăng, má phanh xe, các vật liệu bảo ôn, cách âm, cách nhiệt, vật liệu chống cháy...

Theo WHO, gánh nặng bệnh tật toàn cầu do amiăng gây ra mỗi năm là hơn 100.000 người chết và hơn 1,5 triệu người phải sống với bệnh tật. Ước tính khoảng 50% số ca tử vong do ung thư nghề nghiệp trên thế giới có nguyên nhân liên quan tới tiếp xúc với amiăng.

Đây là các con số đến từ các tổ chức quốc tế, còn tại Việt Nam, TS Nguyễn Văn Sơn - Phó Viện trưởng Viện Sức khoẻ nghề nghiệp và Môi trường (Bộ Y tế) - dẫn ra con số cụ thể hơn, từ năm 1990-2014, trong vòng 25 năm này, Việt Nam đã nhập về khoảng 1,75 triệu tấn khoáng chất amiang độc hại.

“Nếu gộp cả lượng amiang đã sử dụng tại Việt Nam từ năm 1963 thì lượng amiang đã được sử dụng và tồn tại lên đến gần 2 triệu tấn” - TS Sơn nói.

Nói về chất độc hại trong amiang, TS Sơn nhấn mạnh: “Phải khẳng định rõ, amiang là chất độc, nên cấm sử dụng càng sớm càng tốt. Chúng tôi tính toán với khoảng 2 triệu tấn amiang trắng đã được sử dụng, số người mắc ung thư biểu mô là khoảng 11.764 người, chưa tính mắc ung thư phổi, thanh quản, buồng trứng và bệnh bụi phổi amiang” - TS Sơn nói tại toà đàm.

Vì sao không cấm được?

Theo số liệu thống kê từ Vụ Vật liệu Xây dựng (Bộ Xây dựng), Việt Nam mỗi năm sử dụng từ 60 đến 70 nghìn tấn amiang trắng, chủ yếu để sản xuất tấm lợp. Việc cấm amiang liên tục đặt ra trong nhiều năm. Cụ thể, năm 1998 cấm sử dụng amiang nâu và xanh; riêng amiang trắng được tiếp tục sử dụng với các yêu cầu nghiêm ngặt.

Năm 2001 Thủ tướng quy định rõ: “Từ năm 2004, không được sử dụng amiang trong sản xuất tấm lợp”. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, ngày 28.7.2004 QĐ số 113/2004 của Thủ tướng CP lại cho phép tiếp tục được sử dụng amiang trắng.

Vào năm 2008, QĐ số 121/2008/QĐ-TTg ngày 29.8.2008 phê duyệt Quy hoạch Tổng thể Phát triển vật liệu xây dựng đến năm 2020 sẽ ngừng sử dụng amiang trắng.

Một câu hỏi đặt ra là, tới đây, khi Bộ Xây dựng trình Quy hoạch Tổng thể Phát triển vật liệu xây dựng đến năm 2030 liệu lại có đề nghị được tiếp tục sử dụng amiang trắng trong sản xuất tấm lợp? Lý do mà Hiệp hội Tấm lợp và Bộ XD đưa ra lại có thể là “amiang trắng ít, thậm chí không độc hại tới mức phải cấm sử dụng”, và sử dụng amiang trắng để sản xuất tấm lợp là để cung cấp cho người, sản xuất tấm lợp fibro ximăng công ăn việc làm của khoảng 5.000 công nhân.

Tại toạ đàm ngày 6.10, TS Trần Tuấn - GĐ Trung tâm Nghiên cứu đào tạo và Phát triển cộng đồng - cho rằng, việc đặt ra cấm từ nhiều năm nhưng tới nay chưa cấm được bởi do các nhóm lợi ích chi phối nhằm trì hoãn việc này.

“Amiang độc hại được các tổ chức quốc tế như WHO (Tổ chức Y tế thế giới), ILO (Tổ chức Lao động quốc tế) đưa ra những nghiên cứu rõ ràng, được nghiên cứu khảo sát trong thời gian rất dài từ 20 đến 40 năm. Tuy nhiên họ phủ nhận các kết quả này và bảo phải có nghiên cứu cụ thể tác động của amiang tại Việt Nam. Và họ nói việc tác động amiang gây ung thư là không rõ ràng.

Việc đòi hỏi như vậy rất vô lý, vì một nghiên cứu như vậy phải mất thời gian tới 20 năm. Chẳng lẽ biết độc hại nhưng chờ nghiên cứu nên 20 năm nữa mới cấm” - ông Tuấn đặt câu hỏi.

Trong khi đó, PGS-TS Nguyễn An Lương cho biết, các nhóm ủng hộ amiang cố tình đưa ra những thông tin, báo cáo khoa học sai lệch để đánh lạc hướng dư luận.

PGS-TS Nguyễn An Lương dẫn chứng, các cơ quan cấp bộ và Hiệp hội tấm lợp tổ chức báo cáo khoa học đến từ Hiệp hội amiang quốc tế hay tổ chức những đoàn đi tham quan tới Nga và Brasil để ngăn ngừa tác hại của amiang trắng.

“Đó là các quốc gia xuất khẩu nhiều amiang trắng nhất, tại sao đến đó nghiên cứu” - PGS-TS Nguyễn An Lương đặt vấn đề.

Trước những kiến nghị từ các nhà khoa học trong toạ đàm, PGS-TS Bùi Thị An - Nguyên ĐBQH, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT Hà Nội - khẳng định, tới nay cần phải có cơ quan trọng tài để phán quyết việc dừng sử dụng amiang.

“Hội sẽ kiến nghị lên các bộ ngành, ban tuyên giáo để làm rõ vấn đề này” - bà An nói.