Hôm nay, ngày 5.9 là ngày khai giảng năm học mới, ngày tất cả học sinh quay lại trường lớp sau 3 tháng hè, ngày mở đầu một niên khóa mới cho những đứa trẻ cầm sách vở bước vào học đường.

Cả nước chọn chung một ngày thống nhất như vậy, thật sự rất ý nghĩa và tiện ích cho sự tổ chức, tập trung. Một cách giản đơn, nhiều thầy cô giáo đã gọi ngày hôm nay, là ngày tựu trường!

Trong tiếng Việt, chữ tựu được hiểu phổ thông với hai nghĩa.

Thứ nhất, là tập trung lại. Nghĩa này gắn với từ Hán Việt là chữ tựu 就, gồm một bộ uông 尢 đặt cạnh chữ kinh. Chữ kinh 京, có nghĩa là kinh đô, nơi tụ tập sầm uất nhiều người. Một từ chỉ vào nơi tụ tập đông người, phát âm của bộ uông là vưu, nên đọc là tựu, có nghĩa là tụ tập, theo tới với nhau… Những từ Hán Việt đã phổ biến như tựu trung, quy tựu đều dùng nghĩa này.

Thứ hai, là thành tích, nên, được. Nghĩa này là sự mở rộng của chữ tựu ban đầu, thể hiện sự đúc kết, gom góp lại của một vấn đề, đạt được kết quả cuối cùng, đánh dấu mốc điểm kết thúc một quá trình nào đó. Từ quen dùng là thành tựu, là theo nghĩa này.

Chữ trường 場, nguyên chữ Hán đọc âm là tràng, là từ được ghép bởi bộ Thổ 土 (đất đai) và chữ Dị 易, viết tắt chữ Dương 陽, để mượn âm đọc, nghĩa là khu đất, bãi đất rộng. Chữ trường này, đồng âm với chữ trường nghĩa là dài, chữ trường nghĩa là ruột… thường dễ bị nhầm lẫn ở tiếng Việt.

Tựu trường, vì thế là hai từ Hán Việt ghép lại, nghĩa cơ bản là sự tụ tập lại ở một bãi đất rộng. Song khi chuyển qua Việt hóa hoàn toàn, chữ trường được hiểu theo nghĩa là cơ sở học tập, nơi học sinh học tập, thì tựu trường được làm sáng rõ nghĩa hơn, là ngày tập trung của học trò để vào năm học mới.

Chút tinh tế ở đây, là chữ tựu vì vậy được ẩn chứa cả hai nghĩa. Tựu trường là ngày học sinh tập trung lại đi học, nhưng tựu trường cũng có nghĩa “ngày hội tụ những thành tích”. Những đứa trẻ được lên lớp mới, những đứa trẻ bắt đầu thời điểm học tập mới, hướng đến những kết quả học tập mới, thành tích học tập mới để tốt hơn.

Chữ tựu trường như thế, diễn tả được ý nguyện mong muốn của xã hội và mỗi gia đình, hướng cho con cái học tập tri thức để ngày một tiến bộ, có thêm những thành tựu mới trong cuộc đời.

Ngày tựu trường, là ngày của những ước mơ tốt đẹp trong cuộc sống này được hội tụ lại với nhau, ngày khởi đầu cho những khao khát thành công hơn trong cuộc sống này.

Hiểu vậy để nói rằng, hôm nay, là ngày tựu trường!