Không dễ ngăn chặn

Cũng trong Khu kinh tế Đông Nam, dấu hiệu khai thác cát trái phép cũng xuất hiện cả tại các xã của huyện Hải Lăng. Bởi vậy, đi dọc qua các xã ven biển của 2 huyện trên, đặc biệt là những nơi có các cồn cát cao, hai bên đường, hoặc ở khu vực sản xuất - thì có nhiều dấu vết cũ, hoặc mới do tình trạng khai thác cát trắng trái phép để lại. Quy mô của các vụ khai thác cát trắng trái phép này tuy nhỏ lẻ, nhưng số vụ lại khá nhiều.

Lãnh đạo UBND huyện Hải Lăng cho hay, các xã đã tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát và đã phát hiện không ít vụ việc khai thác cát trái phép. Như cuối năm 2023, UBND huyện Hải Lăng đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với một số cá nhân ở xã Hải An vì khai thác cát mà không có giấy phép.

Cũng vì quy mô nhỏ, không có nhiều vụ được bắt quả tang, mức xử phạt chỉ từ 3 đến 5 triệu đồng - nên các đối tượng tìm đủ mọi cách để thực hiện.

Ở huyện Triệu Phong, gần đây nhất, vào ngày 4.5.2024, UBND huyện Triệu Phong đã phải ra văn bản gửi 6 xã nằm trong Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị - đề nghị tăng cường các biện pháp để ngăn chặn, xử lý tình trạng khai thác đất cát trái phép. UBND huyện Triệu Phong giao Công an huyện, Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện phối hợp với các địa phương để có giải pháp xử lý triệt để các trường hợp vi phạm.

Bà Lê Nữ Mai Trinh – Phó trưởng Phòng Tài Nguyên và Môi trường huyện Triệu Phong nói rằng, địa phương đã xử lý nhiều trường hợp và cũng triển khai ngăn chặn quyết liệt, nhưng không xử lý triệt để được, vì người dân sống ở trên cát và có nhu cầu về vật liệu san lấp.

Cần thống kê nhu cầu cát dân sinh

Theo Ban Quản lý Khu Kinh tế tỉnh Quảng Trị, Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị có diện tích rộng lớn, bao gồm nhiều xã trải dài theo bờ biển tỉnh Quảng Trị.

Vào tháng 11.2023, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định phê duyệt khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia, trong đó Khu Kinh tế Đông Nam Quảng Trị chiếm tới 50% khối lượng cát trắng dự trữ với con số đồ sộ.

Riêng ở xã Triệu Trạch của huyện Triệu Phong, cát trắng nằm trong vùng dự trữ có diện tích 27km² với mức sâu dự trữ từ trên mặt đến độ sâu 20m.

Từ lúc có quyết định của Thủ tướng Chính phủ về khu vực dự trữ khoáng sản cát trắng nói trên, càng đặt ra yêu cầu về quản lý tài nguyên khoáng sản trong khu vực.

Ông Nguyễn Đức Thiện – Phó Trưởng Ban Quản lý Khu Kinh tế tỉnh Quảng Trị nói rằng, đơn vị đã nắm bắt được tình trạng khai thác cát trái phép trong Khu Kinh tế Đông Nam, vấn đề này đã xảy ra lâu nay.

“Trong quá trình làm việc với các địa phương, chúng tôi nhận thấy họ gặp nhiều khó khăn. Vì hành vi khai thác cát thường diễn ra vào thời gian buổi tối, còn ban ngày thì có người canh gác, phương thức thì ngày càng tinh vi, còn địa điểm thì có thể ở bất kỳ đâu vì ở đâu cũng có cát” – ông Nguyễn Đức Thiện cho hay.

Theo ông Nguyễn Đức Thiện, giải pháp để ngăn chặn tình trạng này phải mang tính liên xã. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất để có thể ngăn chặn triệt để, là giải quyết được nhu cầu dân sinh về cát ở địa phương.

“Các sở, ban, ngành cần nghiên cứu chính sách phù hợp để đáp ứng nhu cầu về cát san lấp của người dân. Người dân sống ở trên cát, nếu không có cơ chế để đáp ứng nhu cầu của người dân, thì việc ngăn chặn triệt để là không thể. Để làm được điều này, cần có chuyên đề thống kê về nhu cầu sử dụng cát dân sinh từ cấp xã trở lên để có cơ sở đề xuất” – ông Nguyễn Đức Thiện nói thêm.

Tình trạng khai thác cát trái phép trong khu kinh tế dù quy mô nhỏ lẻ, nhưng xảy ra ở rất nhiều nơi sẽ ảnh hưởng thế nào đến khu vực dự trữ của quốc gia? Trước câu hỏi này, ông Nguyễn Đức Thiện nói rằng để đánh giá ảnh hưởng như thế nào cần có rà soát tổng thể, nhưng trước mắt là đã ảnh hưởng về môi trường, trực tiếp là ảnh hưởng đến diện tích rừng phòng hộ chống cát bay, cát nhảy.