Năm 2016 điểm trung bình môn Lịch sử là 4,49; năm 2017 là 4,6; năm 2018 là 3,79; năm 2019 là 4,3; năm 2020 là 4,5. Năm 2021, với trung bình 4,97, Lịch sử là môn có kết quả “đội sổ” trong các môn thi tốt nghiệp THPT.
Với 35 năm dạy bộ môn sử ở trường THCS, bản thân tôi rất buồn và tự hỏi có phải vì “thầy không hay nên trò không giỏi”. Nhưng bình tĩnh suy xét, kết quả đó cũng là phản ánh đúng thực tế dạy – học môn Lịch sử hiện nay. Hay nói cách khác, hãy nhìn thẳng vào lịch sử để tìm nguyên nhân môn sử luôn có kết quả buồn như vậy.
Về thực tế, đa số học sinh, phụ huynh xem nhẹ môn học này, nếu không muốn nói là xem thường, vì cho rằng học lịch sử để biết vậy thôi chứ không áp dụng gì nhiều trong nghề nghiệp sau này. Chỉ cần thiết nếu học để đi dạy lịch sử hoặc nghiên cứu sử.
Do vậy, phụ huynh không quan tâm mà chỉ đầu tư cho con học các môn Toán, Lý, Hóa, tiếng Anh… để dễ lựa chọn ngành nghề, trường đại học, có tương lai cơ hội việc làm tốt hơn. Điều này rất thực tế, không trách được phụ huynh.
Về chương trình, thầy cô cho rằng chương trình giáo dục phổ thông 2016 nói chung, chương trình môn Lịch sử nói riêng quá nặng nề và chi tiết, thiên về cung cấp kiến thức, bắt học sinh phải nhớ quá nhiều sự kiện ngày tháng năm diễn ra, nên học sinh rất “ngán” học môn này.
Về nội dung sách giáo khoa, lịch sử đậm chất báo cáo chính trị, nghiêng về sự kiện, nào là những chiến dịch, những trận đánh, ta tiêu diệt bao nhiêu tên địch, bắn rơi mấy chiếc máy bay, xe tăng, tàu chiến rồi sự kiện đó diễn ra vào ngày tháng năm nào… làm sao học sinh nhớ hết.
Như vậy, do chương trình, sách giáo khoa còn nhiều hạn chế nên hệ quả tất yếu học sinh chưa ham thích học môn lịch sử từ khi còn ở bậc THCS.
Về phương pháp giáo dục, chúng ta vẫn giáo dục theo hướng tiếp cận nội dung mà chưa chuyển sang tiếp cận năng lực. Nhồi nhét một mớ kiến thức vừa nặng về học thuộc ghi nhớ, vừa nặng về tuyên truyền nhưng lại không biết vận dụng vào đâu rồi việc kiểm tra vẫn chủ yếu là thuộc lòng, có thể là lý do đã gây ra sự nhàm chán cho học sinh.
Về dự giờ đánh giá tiết dạy, khi có dự giờ, thao giảng, hội giảng, sinh hoạt chuyên môn cụm, đồng nghiệp chỉ chăm chăm đánh giá giáo viên có truyền thụ hết kiến thức trong sách giáo khoa hay không, dạy còn thiếu ý này hay ý kia.
Ý này là trọng tâm, ý kia là cơ bản, có liên hệ, có lồng ghép, có tích hợp, có giáo dục kiến thức, rèn kỹ năng, giáo dục thái độ tình cảm… để đánh giá xếp loại tiết dạy chứ không xem học sinh có hiểu bài, có vận dụng được gì hay không vào thực tế.
Chính thầy cô dạy lịch sử chưa cùng đồng tâm tạo nên một sự thay đổi cần thiết về dạy - học - kiểm tra môn lịch sử thì nên “tiên trách kỷ hậu trách nhân”.
Lịch sử suy cho cùng là một câu chuyện kể về quá khứ, vậy dạy làm sao học sinh thích thú nghe là tốt rồi, từ đó sẽ lắng đọng dần trong tâm hồn các em một cách tự nhiên mà không cần phải nhồi nhét hay bắt học thuộc lòng.
Dạy lịch sử là truyền cho học sinh tinh thần của dân tộc, cái hồn của núi sông, lòng biết ơn với tổ tiên qua những nhân vật lịch sử thì mới khắc sâu và đọng lại trong các em, chứ không phải những số liệu khô khan, diễn biến dài dòng của những trận đánh, những chiến dịch…
Hy vọng chương trình giáo dục phổ thông 2018 khắc phục được những hạn chế nói trên và mong rằng thầy cô sáng tạo kể lại câu chuyện lịch sử, để “lịch sử vẫn là lịch sử” mới hy vọng học sinh sẽ thích thú với môn học, đạt kết quả cao trong thi cử.