Vay giao dịch ký quỹ nhiều đến từ 2 nguyên nhân: Số người vay nhiều, và mỗi trường hợp vay cũng lớn.

Trường hợp đầu tiên, xuất phát từ việc “người người chơi chứng khoán, nhà nhà đầu tư chứng khoán”.

Minh chứng là, số lượng tài khoản chứng khoán mở mới của nhà đầu tư cá nhân trong nước không ngừng tăng.

Cụ thể, năm 2020 có tổng cộng hơn 393.000 tài khoản chứng khoán mở mới của nhà đầu tư cá nhân trong nước, đã được xem là một kỷ lục.

Đến năm 2021, tổng cộng có hơn 1,5 triệu tài khoản chứng khoán mở mới của nhà đầu tư cá nhân trong nước, tăng gấp gần 4 lần năm trước.

Trong 3 tháng đầu năm 2022, lượng tài khoản chứng khoán mở mới của nhà đầu tư cá nhân trong nước đạt hơn 675.000 tài khoản, bằng 45% của cả năm ngoái 2021.

Thời gian qua, chỉ số VN-Index diễn biến lình xình, thậm chí không khả quan lắm. Tuy nhiên, trong bối cảnh đó nhiều nhóm, mã cổ phiếu lại tăng nóng, như bất động sản, bán lẻ, dầu khí, phân bón hóa chất, nguyên vật liệu xây dựng… Đặc biệt, nhóm cổ phiếu đầu cơ vốn hóa vừa và nhỏ liên tục tăng giá phá hết đỉnh này tới đỉnh khác.

Và lao theo làn sóng tăng nóng đó chính là lượng tiền nhàn rỗi chuyển từ ngân hàng, bất động sản sang, lượng tiền cho vay margin từ các công ty chứng khoán lên đến hàng trăm ngàn tỉ đồng cũng kịp thời đổ vào thị trường… Khi thị trường thuận lợi, mọi việc ổn thỏa, thậm chí đa phần là niềm vui, sự hoan hỉ vì đầu tư ăn nên làm ra. Ngược lại, khi thị trường giảm điểm liên tục nhiều phiên, mức vay margin chạm cảnh báo, kích hoạt làn sóng bán giải chấp.

Tháng 3 và nửa đầu tháng 4, những phiên giảm “rất vô lý” thường được cho là do nhiều nguyên nhân: cuộc chiến Nga – Ukraina, dịch bệnh, lạm phát trên thế giới và một phần đến từ tình trạng “căng margin”. Những nhà đầu tư nhỏ, nhà đầu tư F0, trước tình trạng “căng margin” đã phải tự bán cắt lỗ, hoặc bán giải chấp, góp phần khiến thị trường lao dốc những tuần về trước.

Song phải đến phiên ngày 25.4, “bộ mặt” căng margin và bán giải chấp mới thể hiện rõ hơn bao giờ hết. Đó là sắc đỏ bao trùm, làn sóng bán tháo, hàng loạt mã cổ phiếu đầu cơ, vốn hóa lớn… giảm sàn. Đây là đợt bán giải chấp sâu hơn, lấn tới các nhà đầu tư lớn, vay nhiều.

“Người người chơi chứng khoán”, càng vay nhiều, chơi margin nhưng thiếu kinh nghiệm trong việc cắt lỗ và cân đối tài khoản; thậm chí đối với nhiều nhà đầu tư lớn, “kinh nghiệm chiến trường” không ít, nhưng do quá tham, muốn ăn lớn nên vay nhiều, khi thị trường giảm thì xót của không cắt lỗ kịp thời dẫn đến lỗ lã nặng hơn… Đến lúc phải bán giải chấp thì càng nặng nề hơn.

Sự bùng nổ số lượng nhà đầu tư F0 từng được xem là dấu ấn đậm nét trên thị trường chứng khoán 2 năm qua. Nhưng rõ ràng, chất lượng nhà đầu tư mỗi người một khác. “Người người chơi chứng khoán” và “nhà nhà đầu tư chứng khoán” nhưng thiếu tỉnh táo và kinh nghiệm, dẫn đến rơi vào hoàn cảnh bị bán giải chấp, hệ lụy lớn gây ra cho chính nhà đầu tư và cả thị trường. Chỉ 1 phiên giảm sâu ngày 25.4, riêng sàn HSX vốn hóa đã “bay hơi” hơn 11,7 tỉ USD.