Quan điểm trái chiều
Cuối năm 2021 và đầu năm 2022, tại Nghệ An và Hà Tĩnh xảy ra 2 vụ án 2 trưởng thôn bị truy tố về tội “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ”, liên quan đến đất đai. Dư luận vẫn còn nhiều băn khoăn về việc khởi tố như trên có bảo đảm chính xác về mặt tội danh hay không.
Luật sư Lê Đình Việt (Hà Nội) cho rằng, khởi tố trưởng thôn, tổ trưởng dân phố về tội danh “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ” là không đúng tội danh, bởi vì trưởng thôn không thuộc bộ máy hành chính nhà nước, hoạt động của trưởng thôn không phải là thi hành công vụ.
Luật sư Nguyễn Thị Kim Vinh - nguyên thẩm phán Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM - và luật sư Nguyễn Đức Chánh (TP.HCM) cho rằng, việc truy tố bị cáo nguyên là cán bộ thôn về tội "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong thi hành công vụ" là chưa ổn về mặt cấu thành tội phạm.
Tuy nhiên, nguyên Chánh Tòa Hình sự TAND Tối cao Đinh Văn Quế lại có quan điểm khác:
“Vì có chức trưởng thôn thì ông mới làm được việc giao đất cho các hộ dân, chứ nếu cũng là dân thì không làm được và nói không ai nghe. Theo tôi, về tội danh, cơ quan tố tụng xác định và đánh giá không sai. Về mặt hình phạt, cơ quan tố tụng nên xem xét kỹ lưỡng để áp dụng mức nhẹ nhất có thể”.
Bán đất, một trưởng thôn bị truy tố tội danh khác
Một trường hợp khá đặc biệt diễn ra ở Bắc Ninh, khi có trưởng thôn bán đất bị truy tố nhưng lại không bị áp dụng tội danh "Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ".
Theo đó, từ năm 2011-2021, tại một thôn ở huyện Quế Võ, xuất phát từ chủ trương dồn điền đổi thửa, các ông bí thư chi bộ thôn, trưởng thôn, chi ủy viên thôn đã chỉ đạo bán đất và cho thuê ao hồ trái thẩm quyền 5 lần với tổng diện tích hơn 53.000m2, tổng số tiền hơn 7,5 tỉ đồng.
Sau đó, ba ông này bị truy tố về tội vi phạm các quy định về quản lý đất đai. Cuối năm 2014, TAND huyện Quế Võ nhận định các bị cáo đã vi phạm Điều 37 Luật Đất đai quy định về thẩm quyền giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất nên phạt mỗi bị cáo 10 - 12 tháng tù treo về tội "Vi phạm các quy định về quản lý đất đai" theo Điều 174 Bộ luật Hình sự.
Vì sao trưởng thôn bị truy tố về “lợi dụng chức vụ quyền hạn”?
Do các điều tra viên đánh giá trưởng thôn là một chức vụ và có quyền hạn nhất định, ở vị thế ấy làm sai nghĩa là "Lợi dụng chức vụ quyền hạn". Tuy nhiên, theo luật sư Lê Đình Việt (Hà Nội), quyền hạn của trưởng thôn theo nhận định của điều tra viên không đúng với quyền hạn cụ thể được quy định bằng văn bản.
“Không có quyền hạn chung chung mà quyền hạn của trưởng thôn được quy định cụ thể bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền. Khi trưởng thôn sử dụng quyền hạn đó để làm một việc trái công vụ gây hậu quả, lúc ấy mới có thể cấu thành tội danh “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ”-luật sư Việt nói.
Theo luật sư Việt, quyền hạn trưởng thôn được quy định tại Thông tư 04/2012 ngày 31.8.2012 của Bộ Nội vụ hướng dẫn về tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố:
“a) Được ký hợp đồng về dịch vụ phục vụ sản xuất, xây dựng cơ sở hạ tầng và công trình phúc lợi công cộng do thôn, tổ dân phố đầu tư đã được Hội nghị thôn, tổ dân phố thông qua;
b) Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố giới thiệu Phó Trưởng thôn, Tổ phó tổ dân phố giúp việc; phân công nhiệm vụ và quy định quyền hạn giải quyết công việc của Phó Trưởng thôn, Tổ phó tổ dân phố; được cấp trên mời dự họp về các vấn đề liên quan;
c) Thực hiện các nhiệm vụ do cấp trên giao và các nhiệm vụ khác tại cộng đồng dân cư theo quy định của pháp luật" (Khoản 2-Điều 10).
Theo luật sư Việt, đối chiếu với quy định nói trên thì liên quan đến quản lý đất đai, không thể truy tố trưởng thôn về tội danh “Lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ”.