Trong giai đoạn 2015-2020, Thành phố Hồ Chí Minh đặt ra kế hoạch cải tạo, xây dựng lại 237 trong tổng số 474 khu nhà chung cư cũ xây dựng trước năm 1975, trong đó có 15 nhà chung cư cấp D (hư hỏng nặng, nguy hiểm cho người sử dụng), gắn liền với việc giải quyết tái định cư cho người dân có chỗ ở và không gian sống tốt hơn nơi ở cũ.

Tuy nhiên, trong 5 năm qua, TPHCM mới di dời được 6 nhà chung cư, phá dỡ được 4 nhà chung cư cấp D và chỉ có 2 nhà chung cư được xây dựng mới. Còn trong phạm vi cả nước, chỉ 1% trong tổng số 2.500 chung cư cũ hư hỏng được cải tạo, xây dựng lại.

Trong văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ mới đây, Hiệp hội Bất động sản TPHCM (HoREA) đã có nhiều kiến nghị sửa đổi một số nội dung Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 101/2015/NĐ-CP về cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư cũ.

Theo ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA, kết quả hạn chế của công tác cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư trong 5 năm qua chủ yếu do một số bất cập, vướng mắc về cơ chế chính sách.

Trước hết là vướng quy định về yêu cầu phải có 100% chủ sở hữu nhà chung cư đồng ý phá dỡ đối với nhà chung cư không phải là nhà chung cư nguy hiểm (cấp D), hoặc nhà chung cư không nằm trong khu vực phải thực hiện cải tạo, xây dựng đồng bộ với khu nhà ở thuộc diện bị tháo dỡ theo quy định tại Khoản 1 Điều 110 Luật Nhà ở 2014 theo quy hoạch xây dựng được phê duyệt.

Do “vướng mắc” chủ yếu này nên sau khi đã lựa chọn được chủ đầu tư dự án xây dựng lại nhà chung cư, chỉ cần có 1 chủ sở hữu nhà chung cư có ý kiến không đồng ý phá dỡ nhà chung cư thì cũng không thực hiện được.

Trong lúc chưa sửa đổi Luật Nhà ở, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA đề nghị Bộ Xây dựng báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội có Nghị quyết cho phép áp dụng tỷ lệ 2/3 (hoặc 3/4, hoặc 80%) chủ sở hữu nhà chung cư đồng ý phá dỡ là quyết định có hiệu lực.

Chủ sở hữu nhà chung cư không đồng thuận vẫn được đảm bảo đầy đủ các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng như các chủ sở hữu khác. Trường hợp không thực hiện bàn giao nhà thì sẽ bị cưỡng chế để phá dỡ nhà chung cư theo dự án được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.

Ngoài ra, còn có một số rào cản như cơ chế thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư chưa đảm bảo đầy đủ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các chủ sở hữu nhà chung cư, nên chưa tạo được sự đồng thuận…

Việc khống chế chủ đầu tư dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư được hưởng lợi nhuận định mức 10% tổng mức đầu tư của dự án và thủ tục, quy trình lựa chọn chủ đầu tư dự án cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư cũ... cũng là những vướng mắc làm chậm tiến trình thực hiện.

Theo đại diện HoREA, để giải quyết tình trạng "trì trệ" trong công tác cải tạo, xây dựng lại chung cư cũ, cần phải quy định rõ một số vấn đề trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 101/2015/NĐ-CP.

Một nội dung được hiệp hội nhấn mạnh đó là đề nghị phân cấp mạnh và giao trách nhiệm, thẩm quyền cho UBND cấp tỉnh tổ chức triển khai thực hiện việc cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư trên địa bàn gắn với công tác chỉnh trang, tái thiết đô thị, để phát huy vai trò và tính chủ động của các địa phương. Trường hợp vượt thẩm quyền thì UBND tỉnh báo cáo Bộ Xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định.