Theo báo cáo về thị trường trái phiếu vừa công bố, FiinRatings cho biết, sau tháng 3.2023 sôi động, thị trường trái phiếu doanh nghiệp tháng 4 chỉ ghi nhận duy nhất 1 lô trái phiếu riêng lẻ trị giá 671 tỉ đồng đến từ Công ty cổ phần North Star Holdings, dẫn đến quy mô phát hành của tháng chỉ tương đương 2,5% so với tháng trước và 2,25% so với cùng kỳ năm trước. Lô trái phiếu duy nhất này thuộc nhóm ngành bất động sản có kỳ hạn 16 tháng với lãi suất 14%/năm – đây cũng là mức lãi suất danh nghĩa cao nhất được ghi nhận từ đầu năm 2023 đến nay.

Báo cáo cho biết, quy mô trái phiếu mua lại trước ngày đáo hạn trong tháng 4 đạt gần 11.300 tỉ đồng. Hoạt động mua lại trong tháng chủ yếu đến từ nhóm ngân hàng. Trong khi đó, đáng lưu tâm là trong báo cáo về trái phiếu doanh nghiệp, FinnRatings cảnh báo về tình trạng nợ xấu trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục gia tăng. Cụ thể, theo FiinRatings, tính tới 4.5.2023, thị trường ghi nhận 98 tổ chức phát hành chậm thực hiện nghĩa vụ nợ trái phiếu doanh nghiệp với tổng giá trị 128.500 tỉ đồng, tăng 13,6% so với giữa tháng 4.2023. Tỉ lệ nợ xấu trái phiếu doanh nghiệp của doanh nghiệp phi tài chính lên tới 16,29%. 

Đáng chú ý nhất chính là các lô trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản. Đã có doanh nghiệp bất động sản liền một lúc gia hạn cho 12 lô trái phiếu với trị giá lên đến 14 nghìn tỉ đồng. Hay có những doanh nghiệp huy động trái phiếu cho dự án bất động sản nhưng trên thực tế dự án thì vẫn kinh doanh không hiệu quả, còn tiền trái phiếu thì không thể hoàn trả đúng thời hạn. Như trường hợp của Công ty cổ phần Kita Invest (Kita Invest) vừa gia hạn lô trái phiếu có mệnh giá 500 tỉ đồng có ngày đến hạn là ngày 5.5.2023 thêm 6 tháng. Tuy nhiên, nếu nhìn vào báo cáo tài chính của công ty thì càng đáng lo hơn khi tại thời điểm cuối năm 2022, vốn chủ sở hữu của Kita Invest ở mức 1.154 tỉ đồng nhưng nợ phải trả là 10.963 tỉ đồng. Như vậy, số nợ phải trả của Kita Invest gấp 9,5 vốn chủ sở hữu.  Trong đó, dư nợ trái phiếu của KITA Invest tại thời điểm cuối năm 2022 gấp 2,2 lần vốn chủ sở hữu tương ứng tổng dư nợ trái phiếu khoảng hơn 2.500 tỉ đồng. Tuy nhiên, lợi nhuận sau thuế của KITA Invest trong năm 2022 chỉ đạt 2,99 tỉ đồng.

Thông tư 03/2023/TT -NHNN ra đời với nhiều quy định mở hơn cho phép ngân hàng được mua lại trái phiếu doanh nghiệp lại được đánh là giải pháp tạm thời ít tạo ra thanh khoản thực. Báo cáo của Fiin nhận định, với quy định giới hạn doanh nghiệp có trái phiếu được mua lại phải ở mức xếp hạng tín dụng nội bộ cao nhất của tổ chức tín dụng, trên thực tế Fiin cho biết phần lớn các tổ chức phát hành có sức khỏe tín dụng hoặc xếp hạng tín nhiệm ở mức thấp. Nhiều khả năng điều khoản được nêu sẽ không đáp ứng với nhu cầu cần được mua lại từ các tổ chức phát hành hiện đang gặp khó khăn thanh khoản vì phần lớn không đạt được các tiêu chí xếp hạng tín nhiệm cao.

Theo nhận định của Fiin, với hiệu lực của Thông tư chỉ kéo dài đến hết năm nay, các Tổ chức tín dụng tập trung giải quyết những lô trái phiếu đã và đang đáo hạn trước mắt nhằm giải tỏa áp lực nợ. Do vậy, đây chỉ là giải pháp tạm thời ít tạo ra thanh khoản thực cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Bên cạnh đó, vô tình tạo tiền lệ xấu cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp khi ngân hàng đứng ra thanh toán thay cho doanh nghiệp bởi nếu trái phiếu lại quay lại sở hữu bởi ngân hàng, điều đó sẽ mang bản chất hoạt động tín dụng thay vì hoạt động trái phiếu của thị trường vốn. Điều này làm gia tăng rủi ro tập trung trong ngắn hạn đối với hệ thống, song sẽ giúp thị trường bình ổn trong dài hạn.