Theo ông, việc chuyển mục đích sử dụng các khu tái định cư bỏ hoang sang nhà ở xã hội có khả thi hay không?

- Về bản chất, nhà ở xã hội và nhà ở tái định cư đều là những sản phẩm nhà ở đáp ứng như cầu ở thực của một hoặc nhiều nhóm đối tượng cụ thể theo quy định pháp luật. Song giữa hai loại hình nhà ở này vẫn có một số đặc tính khác nhau.

Thứ nhất về quy chuẩn xây dựng, nhà ở xã hội có giới hạn diện tích tối thiểu 25m2, tối đa 70m2 và đảm bảo tỉ lệ số căn hộ trong dự án xây dựng nhà ở xã hội có diện tích sử dụng trên 70m2 không quá 10% tổng số căn. Trong khi đó, nhà ở tái định cư có thể có tỉ trọng các căn hộ diện tích lớn (trên 70m2) chiếm đa số nhằm đáp ứng nhu cầu những hộ gia đình có nhiều thế hệ cùng chung sống.

Thứ hai, đối tượng hướng đến của nhà ở tái định cư là giúp giải quyết vấn đề chỗ ở cho người dân trong công tác đền bù giải phóng mặt bằng thì loại hình nhà ở xã hội hướng đến nhóm đối tượng có mức thu nhập từ mức trung bình, thấp trở xuống. Do sự khác biệt trên nên việc dung hòa giữa nhu cầu của các nhóm đối tượng trên cần được cân nhắc một cách kỹ lưỡng.

Thứ ba, về sở hữu và chuyển nhượng ở các dự án tái định cư, người dân có quyền chuyển nhượng và được cấp sổ theo quy định, trong khi đó, việc chuyển nhượng ở loại hình nhà ở xã hội chỉ được phép thực hiện sau tối thiểu 5 năm.

Thứ tư, sự khác nhau trong tiền thuê đất/tiền sử dụng đất. Các chủ đầu tư xây dựng nhà ở tái định cư có thể đã nộp tiền thuê đất/tiền sử dụng đất cho phần diện tích làm nhà ở tái định cư, trong khi đó ở loại hình nhà ở xã hội được miễn các nghĩa vụ liên quan tới chi phí này.

Mặc dù còn sẽ còn nhiều vướng mắc trong quá trình triển khai cần được tháo gỡ. Và nếu có được những hướng giải quyết thỏa đáng, tôi cho rằng, đây là một đề xuất khả thi và mang lại những hiệu quả thiết thực về mặt an cư xã hội nếu được triển khai đồng bộ trên thực tế.

Việc chuyển đổi này cần thực hiện như thế nào để tránh tiếp diễn tình trạng chậm tiến độ và tiếp tục bỏ hoang trong thời gian dài thưa ông?

- Do đặc tính của nhà ở tại các khu tái định cư và nhà ở xã hội khác nhau, nên khi chuyển đổi cần có những văn bản mang tính pháp lý cụ thể hướng dẫn cho cơ quan chức năng thực hiện. Cần thực hiện rà soát, phân loại lập danh sách các dự án tái định cư trên địa bàn từng địa phương có loại hình nhà ở tái định cư đang bỏ hoang hóa. Thẩm tra kết cấu, duy tu chỉnh trang các công trình nhà ở tái định cư chưa đưa vào sử dụng.

Đồng thời ban hành các Thông tư, Nghị định hướng dẫn một cách cụ thể, rõ ràng liên quan đến vấn đề diện tích căn hộ “vượt khung” cũng như các quy chuẩn khác giữa nhà ở tái định cư và nhà ở xã hội.

Mở rộng nhóm đối tượng, nới lỏng một số tiêu chí trong xét duyệt đối tượng được quyền mua nhà ở xã hội (đã phần nào được phản ánh thông qua Luật Nhà ở 2023). Triển khai các gói tín dụng ưu đãi hỗ trợ vay mua nhà ở xã hội. Nghiên cứu cơ chế hoàn trả tiền sử dụng đất đã nộp cho chủ đầu tư nhà ở tái định cư một cách thỏa đáng để đảm bảo hài hòa lợi ích các bên.

Nếu chuyển đổi các khu tái định cư bỏ hoang sang nhà ở xã hội sẽ có những tác động tích cực nào, thưa ông?

- Việc chuyển đổi nhà ở tái định cư nhiều khả năng sẽ mang lại những tác động tích cực lên nguồn cung nhà ở xã hội, giải tỏa cơn khát phân khúc nhà ở giá rẻ đưa ra thị trường, hạn chế được sự lãng phí lâu nay, tốn kém chi phí bảo dưỡng,… nếu các giải pháp trên được áp dụng một cách triệt để.