Số lượng người có thu nhập thấp đang “khát” nhà là rất lớn. Chỉ tính riêng TP Hồ Chí Minh, hiện có hơn 388.000 người có nhu cầu. Chưa kể, theo số liệu báo cáo cuối năm 2022 của Viện Nghiên cứu phát triển TP Hồ Chí Minh, có hơn 1.200 cán bộ chiến sĩ thuộc lực lượng vũ trang đang phải ở tại đơn vị; hơn 100.000 công chức, viên chức đang phải đi thuê trọ hoặc ở trong những căn nhà chật hẹp, không đảm bảo diện tích trên 10 m2/người...
Trong khi đó, chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội, nhà ở lưu trú công nhân giai đoạn 2021 - 2025 khoảng 35.000 căn, tuy nhiên, từ năm 2021 đến quý I/2023, TP Hồ Chí Minh chỉ có 1 dự án nhà ở xã hội hoàn thành, 7 dự án đang triển khai (5.117 căn hộ).
Trao đổi tại hội thảo mới đây về giải pháp phát triển nhà ở xã hội, ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh cho biết, thành phố đã tập trung thực hiện các công tác bổ sung dự án xây nhà ở xã hội; rà soát quy trình, rút ngắn thủ tục hành chính trong đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư các dự án nhà ở xã hội; rà soát công tác quy hoạch, bố trí quỹ đất phù hợp…
Bên cạnh đó, đôn đốc chủ đầu tư các dự án nhà ở thương mại, khu đô thị triển khai đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên quỹ đất 20% của các dự án này theo tiến độ được phê duyệt; trường hợp chủ đầu tư không thực hiện thì tham mưu Ủy ban nhân dân thành phố để thu hồi quỹ đất 20% để lựa chọn, giao cho các chủ đầu tư khác…
Về chính sách hỗ trợ vốn vay, đến nay, thành phố đã rà soát 7 dự án nhà ở xã hội, dự án nhà ở công nhân, dự án cải tạo, xây dựng lại chung cư đủ điều kiện vay vốn, hưởng lãi suất ưu đãi của gói 120.000 tỉ đồng theo hướng dẫn của Bộ Xây dựng và đang tiếp tục rà soát các dự án khác đủ điều kiện vay vốn theo quy định.
Ngoài ra, thành phố cũng đang triển khai Chương trình vay vốn ưu đãi tạo lập nhà ở cho người có thu nhập thấp. Theo đó, được vay tối đa là 70% giá trị căn hộ/nhà, nhưng không vượt quá 900 triệu đồng/một hồ sơ với lãi suất là 4,7%/năm, thời gian tối vay tối đa là 20 năm.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, vẫn có những vướng mắc. Về thủ tục, với dự án phát triển nhà ở xã hội, nhà đầu tư phải rất vất vả để hoàn tất cả thủ tục pháp lý. Cộng tất cả các thủ tục hành chính, pháp lý liên quan đến dự án, nếu suôn sẻ chủ đầu tư cũng phải mất 360 ngày mới hoàn thành thủ tục pháp lý. Còn nếu có vướng mắc, vấn đề thì ít nhất phải lên đến trên 500 ngày.
Về đối tượng mua nhà ở xã hội, các quy định cũng có nhiều vướng mắc. Đó là các quy định yêu cầu đối tượng người có thu nhập thuộc diện phải đóng thuế thu nhập cá nhân thì không được mua nhà ở xã hội. Trong khi một số cán bộ, công chức, lực lượng vũ trang có thể có mức lương đến 11 triệu đồng/tháng, nhưng không có nhà ở, thì họ không thể mua được nhà.
Điều này phát sinh thực tế, nếu 1 lần phải đóng thuế thu nhập cá nhân, thì muôn đời không mua được nhà ở xã hội. Một vấn đề liên quan khác là quy định người mua nhà ở xã hội chưa từng sở hữu nhà ở, điều này vô tình tạo khó cho các Sở Xây dựng địa phương, ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh chia sẻ.
Từ thực tế trên cho thấy, việc phát triển dự án nhà ở xã hội còn rất nhiều gian nan. Để hiện thực hóa mục tiêu và rút ngắn khoảng cách cung - cầu, vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục được tháo gỡ, trong đó có cả những điều kiện để người dân dễ dàng tiếp cận với căn nhà hơn.