Báo cáo về công tác phòng chống tham nhũng do Chính phủ trình Quốc hội nhận định chung tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp và có những biến tướng. Nói về vấn đề này Đại biểu (ĐB) Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh: Thực chất những việc như lạm dụng quyền lực để đưa người thân vào trong bộ máy lãnh đạo để tạo thành mối quan hệ gia đình đan xen vào mối quan hệ công việc là biến tướng của tham nhũng. Điều này thể hiện các vị trí cán bộ và công việc của cán bộ công chức trong bộ máy công quyền hiện nay đẻ ra nguồn lợi, quyền lợi. Làm công chức mà ngay ngắn, đúng chính sách chế độ không thể giàu được. Vậy mà người ta vẫn cứ đua nhau vào và bố trí cho người thân vào, chứng tỏ tham nhũng tiềm ẩn trong đấy. Đây là tình trạng đáng báo động.

Tôi cho rằng đó những những “biến tướng” rất tinh vi, và quy định về phòng chống tham nhũng phải giải quyết được biến tướng ấy.

Từ mấy trăm năm trước, thời vua chúa của chúng ta và nhiều nước khác đã nhìn thấy và có quy định phòng ngừa. 

Còn ta lâu nay dựa vào công tác tổ chức cán bộ và đã có cơ quan tổ chức đảng làm rất chặc chẽ rồi, quy trình nghiêm minh, khách quan. Do đó không có hiện tượng đưa người thân thích, tạo thành mối quan hệ thân tộc trong bộ máy Đảng và nhà nước được. 

Nhưng hiện nay rõ ràng là vẫn có tình trạng này. Vì vậy, về mặt Đảng cần bổ sung những quy định đối phó những biến tướng đó. Luật pháp cũng phải như vậy. Luật Phòng chống tham nhũng đang sửa đổi, sắp tới phải đưa vào những quy định ngăn chặn hình thành mối quan hệ thân thích, dòng tộc trong bộ máy của Đảng và Nhà nước.

Muốn đưa ra giải pháp hợp lý và có khoa học thì phải có nghiên cứu sâu một cách hợp lý, cẩn thận. Chúng ta cũng cần tham khảo thêm quy định của các nước như để nghiên cứu áp dụng.

Nếu đưa ra một giải pháp đơn giản có thể đáp ứng một tình thế nào đó nhưng không giải quyết rốt ráo được vần đề. Vì ở đây cũng không loại trừ có những trường hợp ngẫu nhiên anh em cùng làm một cơ quan, vợ chồng cùng làm trong một sở hay một bộ. Đôi khi đó là ngẫu nhiên và bình thường và cũng không có tác hại gì. 

Chúng ta muốn đề phòng hậu quả nào đó thì chúng ta phải xử lý quan hệ đấy. Có một số nơi đã xử lý bằng cách điều vợ hoặc chồng, anh hoặc em đi làm nơi khác nếu họ làm cùng một cơ quan. 

Tuy nhiên hiện nay các tổ chức đảng ở một số cấp, địa phương chưa làm được việc này. Do đó chúng ta phải đưa vào pháp luật nhưng phải có nghiên cứu sâu, hợp lý, khoa học giải quyết rốt ráo vấn đề này. 

Theo tôi những gì dính đến chuyện người thân bổ nhiệm lẫn nhau thì phải có quy định để xử lý. Nhưng chúng ta cũng phải xử lý cả những trường hợp khách quan như một ông bộ trưởng có con thích ngành nghề của bố và có năng lực, thì vào làm việc đến lúc nào đó xứng đáng thì bổ nhiệm. Vấn đề diễn tiến như vậy đầu tiên là bình thường. Như tôi đã nói ở trên cần nghiên cứu căn cơ  thấu đáo, rút kinh nghiệm từ các nước để không cực đoan.

Rõ ràng để một cơ chế bố ký giấy bổ nhiệm con cho dù là khách quan hợp lý đi nữa thì cũng là điều nên tránh.

Nghị quyết Trung ương 4, rồi trong phát biểu của Thủ tướng Chính phủ cũng nói rõ vai trò, cũng như tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong phòng chống tham nhũng. Ông suy nghĩ gì như thế nào về điều này? 

Có một chân lý hàng nghìn năm nay, cả đông sang tây, từ cổ lẫn kim là “thượng bất chính thì hạ tắc loạn”. Cho nên, cứ ở trên ngay ngắn, chặt chẽ, nghiêm khắc 100% thì ở dưới sai phạm, nhũng nhiễu, tham nhũng, hành vi trái pháp luật sẽ giảm rất nhiều. 

Còn ở trên chỉ nghiêm túc ngay ngắn 10 phần mà làm chỉ được 5 phần, không chặt chẽ, thiếu nghiêm túc chỉ 1 ly thôi thì ở dưới sẽ đi 1 dặm. Đây còn là một châm ngôn trong kiểm soát quyền lực, là chân lý ngàn đời này luôn luôn đúng.