Cho ý kiến vào dự án luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, đây được xác định là một luật vô cùng khó. Trước đây, chúng ta có Nghị định 47 liên quan đến một số trường hợp bồi thường nói chung, sau đó đến Nghị quyết 388 về bồi thường oan sai trong tố tụng, sau đó là Luật bồi thường. Như vậy để thấy rằng việc xây dựng Luật phải xác định từng bước, tính đến tất cả các trường hợp, mở rộng dần dần để đảm bảo giữa quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tác động bởi quyết định của Nhà nước. Quy định quá hẹp sẽ ảnh hưởng quyền công dân, mở quá rộng lại làm chùn tay các cơ quan tố tụng.
Từ những trường hợp vụ thể như ông Lương Ngọc Phi ở Thái Bình, ông Huỳnh Văn Nén ở Bình Thuận, ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang, bà Nga đề nghị cơ quan soạn thảo nêu rõ việc quy định các trường hợp được bồi thường trong luật, tránh trường hợp người đáng được bồi thường lại không được bồi thường.
Bà Nga cũng cho biết, trong báo cáo giám sát oan sai, mô hình tổ chức cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường chưa hợp lý, còn phân tán, thiếu khách quan, chậm trễ… “Có trường hợp thời gian kéo dài, làm oan lớn nhưng chỉ xin lỗi công khai trong 2 phút, làm cho dư luận và người dân phản ứng cho rằng làm hình thức, chiếu lệ” – bà Nga nói.
Về thủ tục yêu cầu bồi thường, bà Nga cho rằng chúng ta yêu cầu muốn bồi thường phải chứng minh được thiệt hại, đòi hỏi có hoá đơn, chứng từ, nhưng trong mấy chục năm người ta ngồi tù, gia đình người ta cũng đang khốn đốn thì lấy đâu ra để mà chứng minh, vậy Luật có giải quyết được thực tế này không?
“Người dân bức xúc vì số tiền Nhà nước bỏ ra bồi thường là quá lớn, vậy trách nhiệm bồi hoàn của người làm sai thế nào?”, bà Nga nêu vấn đề.
Giải đáp những băn khoăn của Chủ nhiệm Lê Thị Nga, Bộ trưởng Tư pháp Lê Thành Long thẳng thắn thừa nhận: Về câu hỏi Luật có giải quyết tất cả vấn đề chị Nga nêu hay không thì Bộ trưởng không dám hứa. Vì khi làm luật và đưa luật vào thực tế đều xảy ra trường hợp tổ chức thi hành luật chưa tốt nên có khoảng cách giữa nội dung và thực tế.
Về cách tính toán thiệt hại để bồi thường, Bộ trưởng Bộ Tư Pháp cho rằng với những thiệt hại về vật chất tính dễ hơn, nhưng về tinh thần cũng có cách tính toán, và ban soạn thảo cố gắng đưa ra tiêu chí để lượng hoá các thiệt hại về tinh thần để đền bù.
Về việc bồi hoàn, theo nguyên tắc tất cả các công chức gây ra thiệt hại đều phải bồi hoàn. “Luật sẽ thiết kế hợp lý để người ta ý thức việc bỏ tiền bồi thường thiệt hại do mình gây ra, nhưng cũng không đến mức quá kinh khủng để người ta không dám làm gì” – Bộ trưởng Tư pháp nhấn mạnh.
Giải trình thêm, ông Tống Anh Hào – Phó Chánh án TAND Tối cao nhấn mạnh rằng, những trường hợp cụ thể về bồi thường oan sai giải quyết chậm và có vướng mắc không phải do quy trình và quy định về pháp luật bồi thường có vướng mắc, mà là do vướng trong việc xác định cơ quan có trách nhiệm bồi thường.
Bên cạnh đó, việc khó nhất là khi người bị thiệt hại không chứng minh được thiệt hại.
Phó Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Hữu Thể cũng cho rằng quá trình giải quyết bồi thường, các cơ quan tố tụng không thấy có khó khăn, chỉ thấy quy định chưa rõ nội dung bồi thường nên tạo ra sự bất nhất giữa cơ quan bồi thường và người được bồi thường, cách thức, thủ tục, mức tính không thống nhất.
“Nói ra thì xấu hổ, bảo “cò kè bớt một thêm hai”, nhưng chúng ta cần có quy định rất chuẩn để cơ quan Nhà nước căn cứ vào đó như một ba-rem để tính toán mức bồi thường” – ông Thể nói.
Ông Thể cũng đề nghị, cơ quan nào đã sai rồi thì có trách nhiệm đứng ra giải quyết rồi ra quyết định chứ nhiều cơ quan vào thì lắm thủ tục, làm rất lâu. Đồng thời, phải làm rõ hơn những khoản nào được bồi thường, cách thức tính ra sao? Bởi cái này không rõ nên cãi nhau, cãi nhau không được thì đưa nhau ra tòa cũng chỉ vì không thống nhất được chỗ này.
Clip Phiên họp của Ủy ban thường vụ Quốc hội.