Trong những loại bánh truyền thống của người Quảng ngày Tết thì bánh da là loại có thể làm tại nhà vì không quá cầu kỳ. Gọi là bánh da vì bánh có màu nâu gần giống với màu da rám nắng của người dân xứ Quảng. Bánh còn có tên khác là bánh lăn vì trong quá trình làm bánh phải lăn bánh liên tục. Sau này đi đó đây, tôi biết bánh da còn được làm ở nhiều vùng miền với cái tên gọi khác là chè lam.
Nguyên liệu chính để làm bánh là nếp thơm dẻo kết hợp với nhiều phụ liệu có sẵn như cà rốt, vỏ quýt, gừng. Nếp sau khi lựa nếp ngon, sàng sẩy cẩn thận thì được chia thành từng mẻ nhỏ đem rang trên bếp than hồng cho chín rồi đem xay hoặc giã mịn. Những phụ liệu còn lại được thái ra từng lát mỏng rồi bắt lên chảo rim với đường cho đến khi quánh lại thành mứt dẻo. Công đoạn tiếp theo là nấu nước đường theo tỉ lệ thích hợp với bột nếp.
Để làm bánh da ngon cần có 2 người. Tôi vẫn nhớ những ngày Tết mấy anh chị em tôi ngồi vây quanh cái mâm nhôm đợi má và bác hàng xóm chuẩn bị đổ nước đường vào bột, khuấy cho đều đến khi bột tan.
Cuối cùng đổ bột ra mâm, má nhanh tay ép bột thành những trụ tròn, rắc thêm đậu phộng. Mùi nước đường thơm phức. Sau những đón bánh được gói cẩn thận để cúng ông bà, tặng người thân, phần bánh còn lại được má lăn tay thành những đòn tí hon rồi chia cho chúng tôi.
Bánh ăn lúc này còn nóng, thơm nức mũi, đứa nào cũng tấm tắc khen. Điều đặc biệt là bánh da có thể để được rất lâu mà không bao giờ bị hư hay ngả màu dù không hề có chất bảo quản nào. Vậy nên, bánh da trở thành thứ quà cho những đứa con xa quê về ăn tết.
Năm nào má cũng để dành đủ nguyên liệu từ bột nếp, đường, gừng, đậu phộng để tới mùng 3, mùng 4 Tết, khi những đứa con chuẩn bị đi xa làm ăn thì bà lại nấu nước đường, đổ bộ, lăn bánh.
Nhiều người cười, can bà không phải làm cực nhọc, bánh quà bây giờ chẳng thiếu. “Kệ, tôi giờ làm không được nhiều tiền để cho con nữa nhưng làm bánh thì vẫn được. Cho mấy đứa nó mang theo chia cho bạn bè làm quà Tết. Mới ở nhà có mấy ngày, chắc chúng cũng còn muốn ăn bánh Tết nhà làm” – má nói, giọng vẫn buồn nhiều khi mỗi lần các con chuẩn bị đi xa.
Nhiều người nói bánh da là món bánh “nhà nghèo” bởi nó gắn liền với những ngày tháng khốn khó của người dân Quảng Nam, Đà Nẵng. Khi mà những thức quà Tết, thực sự chỉ đến Tết người ta mới dám làm, dám ăn.
Món bánh da thật ra nguyên liệu không quá tốn kém nhưng trong mỗi đòn bánh là bàn tay người mẹ tỉ mẩn chăm chút cho gia đình. Tôi cũng chưa bao giờ từ chối món quà má gói theo trên hành trang mỗi lần xa nhà, vì với tôi, đó là cách má gói theo cả Tết và hơi ấm gia đình cho mỗi đứa con của bà trên con đường phía trước.