Theo đó đồng kiến nghị Tổng LĐLĐVN và BHXH Việt Nam làm việc với TAND Tối cao để có hướng đơn giản hóa thủ tục khỏi kiện theo hướng không qua các bước thanh tra, hòa giải. Và cơ quan BHXH được quyền khởi kiện ra tòa đối với doanh nghiệp nợ BHXH.

Doanh nghiệp vài chục ngàn lao động khó ủy quyền

Quá trình tiến hành thủ tục khởi kiện hiện gặp rất nhiều khó khăn và bất cập. Trường hợp khởi kiện nợ BHXH theo hình thức tranh chấp cá nhân, tổ chức CĐ phải có giấy ủy quyền của từng NLĐ và tách từng vụ án riêng lẻ, tòa không chấp nhận ủy quyền tập thể. Do đó, có một số khó khăn, bất cập như sau: Tốn kém chi phí của NLĐ khi từng NLĐ phải ủy quyền cho CĐ. Chi phí xác nhận tính pháp lý của giấy ủy quyền tại UBND phường, xã là 150.000 đồng/tờ, đối với DN mấy trăm, mấy ngàn, mấy chục ngàn lao động, số tiền này không phải là nhỏ.

Khó khăn tiếp theo khi thu thập đầy đủ số NLĐ bị nợ BHXH. Trước đây, cơ quan BHXH khởi kiện DN đòi số tiền nợ đến thời điểm tòa án xét xử và số tiền nợ BHXH này bao gồm số tiền của cả NLĐ đã nghỉ việc và đang làm việc. 

Thực tế, việc khởi kiện DN đối với giải quyết tranh chấp cá nhân chỉ xảy ra đối với NLĐ đã nghỉ việc, số NLĐ đang làm việc thì không dám ủy quyền vì chủ DN sẽ cho thôi việc, ảnh hưởng đến cuộc sống hiện tại. Nếu chỉ một số lao động khởi kiện, số tiền nợ thu hồi được chỉ là con số nhỏ so với số tiền nợ lớn mà DN phải trả cho cơ quan BHXH. Đây chính là ý muốn của chủ DN hiện nay, DN khuyến khích NLĐ kiện chính họ để số tiền nợ có thể chia nhỏ và trả dần tùy thuộc vào thời gian NLĐ khởi kiện và tòa án thụ lý hồ sơ, trong khi cơ quan BHXH khởi kiện, buộc DN phải trả hết số tiền nợ của NLĐ đã nghỉ việc và đang làm việc.

Thời gian thụ lý hồ sơ khởi kiện kéo dài cũng là một khó khăn lớn. Theo quy định, tòa án chỉ giải quyết 10 vụ án/ngày, đối với DN mấy ngàn lao động, thời gian thụ lý hết hồ sơ khởi kiện sẽ kéo dài cả năm, trong khi chế độ BHXH, BHYT, BHTN của NLĐ không thể chờ. Vì vậy, hình thức khởi kiện này không khả thi vì không xử lý được vấn đề nợ đọng BHXH và không đạt được mục đích của tổ chức CĐ là bảo vệ quyền lợi của NLĐ.

Thủ tục quá phiền hà khi kiện theo tranh chấp tập thể

Hình thức kiện theo tranh chấp tập thể không cần phải có ủy quyền của từng NLĐ. Tuy nhiên phải theo trình tự sau: Thương lượng, hòa giải tại đơn vị - chuyển lên Chủ tịch UBND cấp huyện nếu thương lượng hoặc hòa giải bất thành hoặc quá thời gian hòa giải mà chủ DN không thực hiện - khởi kiện nếu các bên không đồng ý với quyết định hoặc quá thời hạn mà Chủ tịch UBND cấp huyện không giải quyết.

Với trình tự như vậy, để khởi kiện 1 vụ án theo hình thức này không dễ thực hiện. Cụ thể: Tổ chức CĐ không đủ lực lượng: Người làm công tác CĐ tại CĐCS chỉ làm công việc kiêm nhiệm, vẫn làm công ăn lương từ DN do đó việc khởi kiện chính DN đó là điều không thể; CĐ cấp trên thì không đủ lực lượng, thời gian và kinh phí để thực hiện, việc ủy quyền cho CĐ cấp trên khởi kiện chủ DN cũng gặp nhiều trở ngại (CĐCS không dám ủy quyền).

Chủ tịch UBND cấp huyện không đủ thời gian để giải quyết hết các tranh chấp tập thể. Chẳng hạn: Trong năm 2015, BHXH TPHCM khởi kiện gần 2.000 vụ án. Với tình trạng như hiện nay, con số DN vi phạm Luật BHXH, Luật BHYT sẽ bị khởi kiện trong năm 2016 sẽ cao hơn cả 1.000 vụ so với năm 2015. Vậy hình thức khởi kiện do tranh chấp tập thể cũng không thể thực hiện để đạt được mục đích thu hồi nợ BHXH.

Như vậy, các vấn đề vướng mắc từ cơ sở đã làm rõ, vấn đề là bao giờ những vướng mắc này được gỡ để gỡ quyền lợi cho hàng trăm ngàn lao động đang ngày đêm mong chờ!