Thông tin trên được đưa ra từ khảo sát thực trạng và tăng cường sự tham gia của lái xe công nghệ Grab tiếp cận các chương trình an sinh xã hội, cải thiện điều kiện việc làm, do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp cùng với Trung tâm Tư vấn Sức khỏe và Phát triển cộng đồng (CHD) tiến hành tổ chức, dưới sự hỗ trợ của Oxfam. Khảo sát được tiến hành đối với đội ngũ lái xe công nghệ Grab đang hoạt động tại Hà Nội nhằm đánh giá thực trạng và khuyến nghị giải pháp thu hẹp “khoảng trống chính sách”, thúc đẩy độ bao phủ toàn dân của hệ thống an sinh xã hội.
Theo khảo sát, tính đến nay, cả nước có khoảng 200.000 lái xe công nghệ – những người lái xe (môtô hoặc ôtô) cung cấp dịch vụ chở người hoặc vận chuyển thức ăn, hàng hoá được điều hành trên nền tảng công nghệ. Có gần 50% lái xe công nghệ đang hành nghề tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh. Phần lớn lái xe công nghệ là người ngoại tỉnh, nữ chiếm 5%.
Nghiên cứu bước đầu với các lái xe công nghệ của Công ty Grab cuối năm 2021 cho thấy một số đặc điểm chung như sau:
Các lái xe công nghệ có nguồn gốc xuất thân đa dạng: Từ lái xe truyền thống chuyển sang, lao động tự do, sinh viên, công nhân, người buôn bán nhỏ… 25% lái xe công nghệ có trình độ tiểu học và trung học cơ sở; tỉ lệ có trình độ từ cao đẳng trở lên là 26%.
Có 2/3 lái xe công nghệ đã có gia đình và 60% đang phải làm kiếm tiền để nuôi dưỡng từ 2 người trở lên. Trong khi đó, thu nhập từ nguồn lái xe công nghệ khá thấp và họ phải chi tiêu rất dè sẻn để lo toan cuộc sống hàng ngày: bình quân (đã trừ phí, xăng…) lái xe môtô là 318.000 đồng/ngày và 7 triệu đồng/tháng; lái xe ôtô là 564.000 đồng/ngày và 12 triệu đồng/tháng. Ngoài thu nhập trên, còn có các loại “thưởng”, “trợ cấp”, chương trình hỗ trợ… từ công ty cung ứng dịch vụ nhưng không thường xuyên và khá thấp.
Thu nhập không cao, nhưng nhìn chung, lái xe công nghệ phải làm việc rất căng thẳng. Lái xe môtô là 9,2 giờ/ngày và lái xe ôtô là 11,2 giờ/ngày; các ngày lễ, tết, ngày nghỉ dường như không có và chịu áp lực giao sớm/đúng giờ… Ngoài ra, họ còn phải làm việc trong điều kiện vất vả: Thời tiết, đường xá, va quệt, tai nạn; chịu áp lực từ khách hàng; mất, hỏng hàng hoá… thậm chí cả vấn đề quấy rối tình dục và nhiều hành vi nguy hiểm khác.
Theo bà Hồ Thị Kim Ngân - Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), kết quả khảo sát là bức tranh khái quát về việc làm và khả năng tiếp cận, tham gia các chương trình an sinh xã hội, đặc biệt là chính sách bảo hiểm xã hội cho những lái xe công nghệ. Đồng thời, kết quả nghiên cứu cũng cho thấy “khoảng trống chính sách” đối với lực lượng lao động tự do, lao động phi chính thức – đối tượng chưa được tiếp cận, tham gia đầy đủ các chương trình an sinh xã hội một cách toàn diện hiện nay.