Nghị quyết 68/NQ-CP của Chính phủ chỉ quy định chung về việc hỗ trợ lao động tự do (người không có giao kết hợp đồng lao động) tối thiểu 1,5 triệu đồng, còn điều kiện, thủ tục nhận hỗ trợ và mức hỗ trợ cụ thể lại do các địa phương quyết định, căn cứ vào tình hình thực tế của từng địa phương.

Theo văn bản về chính sách hỗ trợ cho lao động tự do 63 tỉnh, thành, hầu như điều kiện đầu tiên đối với người lao động tự do chính phải là “cư trú hợp pháp” trên địa bàn.

Điển hình như ở Hà Nội có Quyết định 3642 hay ở TP.HCM, tại Công văn 2209, thành phố cũng yêu cầu để nhận được mức hỗ trợ 50.000 đồng/ngày, lao động tự do phải cư trú hợp pháp trên địa bàn TP.HCM, trường hợp tạm trú phải có đăng ký tạm trú được cơ quan công an xác nhận.

Tỉnh Bình Dương, tại Quyết định 09/2021/QĐ-UBND, cũng nêu rõ chính sách hỗ trợ 1,5 triệu đồng cũng chỉ áp dụng đối với lao động tự do đang cư trú hợp pháp trên địa bàn tỉnh theo quy định của Luật Cư trú.

Trong khi đó, theo Luật Cư trú, một người chỉ được coi là cư trú hợp pháp phải có đăng ký thường trú hoặc đăng ký tạm trú.

Thực tế hiện nay, rất nhiều người lao động tự do từ quê ra các thành phố sinh sống và làm việc, nhưng “quên” không đăng ký tạm trú. Do đó, với chính sách hỗ trợ của Nhà nước, họ sẽ không được hưởng cho dù cuộc sống gặp rất nhiều khó khăn.

Hoặc lao động tự do có đăng ký tạm trú vẫn khó nhận được hỗ trợ.

Yêu cầu chung đối với người lao động tự do khi nhận tiền hỗ trợ COVID-19 là phải có đăng ký thường trú hoặc đăng ký tạm trú. Trường hợp người có đăng ký tạm trú thì vẫn gặp khó khăn trong việc làm thủ tục nhận hỗ trợ.

Trong văn bản của tỉnh, thành phố chỉ quy định các UBND phường, xã, thị trấn rà soát, lên danh sách đối tượng nhận được hỗ trợ, người lao động không phải làm thủ tục gì.

Tuy nhiên, trong quá trình thực tế triển khai, nhiều địa phương vẫn yêu cầu người lao động tự do đang đăng ký tạm trú phải có giấy xác nhận không nhận hỗ trợ ở nơi thường trú, tránh tình trạng một người nhận được hai lần hỗ trợ, trục lợi chính sách.

Giữa bối cảnh nhiều địa phương đang thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 và thực hiện yêu cầu của Thủ tướng về việc “ai ở đâu ở yên đấy”, việc về nơi thường trú để xin xác nhận là điều không thể. Đây chính là rào cản lớn khiến người lao động tự do có tạm trú mà vẫn khó nhận được tiền hỗ trợ.

Trước vướng mắc này, Hà Nội là một trong những địa phương đi đầu trong việc tháo gỡ khó khăn cho lao động tự do bằng việc ban hành ra Công văn 2644/UBND-KGVX không yêu cầu người lao động phải về quê để xin xác nhận.

Tại Công văn này, UBND TP. Hà Nội thống nhất UBND các quận, huyện, thị xã và các xã, phường, thị trấn tiếp nhận hồ sơ để xem xét, giải quyết chính sách hỗ trợ lao động tự do đủ điều kiện nhận hỗ trợ nhưng không thể về nơi thường trú hoặc nơi cư trú để xác nhận.

Đồng thời, tổ chức tiếp nhận hồ sơ của lao động tự do bằng nhiều hình thức linh hoạt, thuận lợi nhất cho người lao động như trực tiếp, bưu điện, email, trực tuyến… nhằm giảm thời gian giải quyết hồ sơ hỗ trợ của người lao động.