“Nợ lan như đại dịch”
Ông Nguyễn Duy Hiểu - Phó Giám đốc BHXH tỉnh Bình Dương - cho biết, tỉ lệ nợ BHXH ở tỉnh một số năm gần đây đều dưới 2% so với tổng số phải thu. Năm 2018, tổng số tiền DN nợ BHXH là 356 tỉ đồng, bằng 1,77% kế hoạch thu. Trong số này, có nhiều DN trây ỳ đóng BHXH. Điển hình như Công ty CP Xây dựng công trình và khai thác đá 621 nợ 11,2 tỉ đồng; Cty CP Gạch Đông Nam Á nợ 4,8 tỉ đồng.
Tại Đồng Nai, tổng số nợ BHXH lũy kế đến cuối tháng 2.2019 là 646,7 tỉ đồng, trong tháng đó số nợ từ 6 tháng trở lên là gần 148,5 tỉ đồng. Ở TPHCM, đến cuối năm 2018, số nợ BHXH là 1.815 tỉ đồng, giảm 1,78% so với năm 2017.
Trong đó, Cty TNHH Nam Phương (KCN Tây Bắc Củ Chi) đứng đầu với số tiền nợ gần 29 tỉ đồng. Tại Hà Nội, mặc dù số nợ BHXH, BHYT, BHTN năm 2018 đã giảm 24,9%, mức thấp nhất trong 10 năm qua, nhưng số nợ bảo hiểm phải tính lãi này vẫn là 979,2 tỉ đồng. Một cán bộ ngành BHXH đã từng than thở: “Nợ BHXH lan như đại dịch, tỉnh, thành nào cũng có”.
Bản chất là lý do kinh tế
Theo quy định của pháp luật hiện hành, DN được trích trừ 10,5% tiền lương của công nhân và phần của mình là 21,5% tổng quỹ lương làm căn cứ đóng BHXH để tham gia BHXH cho NLĐ. Thế nhưng, nhiều DN, sau khi trừ tiền của NLĐ lại “ỉm” luôn, không đóng cho cơ quan BHXH.
Câu hỏi đặt ra, vì sao nhiều DN lại làm thế trong khi nếu chậm đóng BHXH cho NLĐ thì DN phải truy nộp số tiền chậm đóng kèm theo lãi suất bằng 2 lần lãi suất đầu tư của cơ quan BHXH?
Ông Nguyễn Quốc Thanh - Trưởng phòng thu BHXH TPHCM - cho biết, lãi suất đầu tư của BHXH hiện nay là 6,4%, DN chậm nộp BHXH phải chịu phạt lãi suất là 12,8%, so với lãi suất vay trung hạn của các ngân hàng thì vẫn cao hơn.
Tuy nhiên, để được ngân hàng cho vay, DN cần có tài sản thế chấp, bảo đảm nghĩa vụ trả nợ cho khoản vay. Ngoài ra, còn cần phải làm các thủ tục phức tạp, chặt chẽ, nhiều khi kéo dài. Trong khi đó, đối với nợ BHXH, DN chẳng cần làm gì mà vẫn có khoản tiền lớn đưa vào kinh doanh.
“Thêm vào đó, theo quy định hiện hành, DN được quyền chậm đóng BHXH trong vòng 30 ngày mà không chịu lãi suất. Còn nếu vay ngân hàng thì tiền lãi phải trả ngay từ ngày đầu khi vay. Chính vì thế, DN tính toán rất kỹ và trây ỳ đóng BHXH.
Một minh chứng khác cho thấy bản chất nợ BHXH vì lý do kinh tế khi các DN gia công giày, dép, quần, áo cho các tập đoàn lớn của nước ngoài hầu như không dám trốn đóng, nợ BHXH. Bởi nếu vi phạm sẽ bị các tập đoàn này cắt đơn hàng ngay, khi đó còn “đói” và thiệt hơn trốn đóng, nợ BHXH” - một cán bộ BHXH phân tích.