Mặc dù có ý nghĩa lớn trong công tác an sinh xã hội nhưng hiện nay, số NLĐ tham gia còn thấp hơn nhiều so với tiềm năng. BHXH VN cho biết, sau gần 10 năm triển khai, đến nay, số người tham gia BHXH tự nguyện vẫn khiêm tốn.
Theo Phó Trưởng Ban thu (BHXH Việt Nam) Mai Đức Thắng, tính đến hết ngày 31.5, số người tham gia BHXH tự nguyện là 240.000 người. So với khoảng 35 triệu lao động khu vực phi chính thức, đối tượng chính của BHXH tự nguyện thì số người đang tham gia BHXH tự nguyện còn rất khiêm tốn. Đáng nói, trong số những người tham gia BHXH tự nguyện, có đến 60% đã tham gia BHXH bắt buộc trước đó nên đóng tiếp để đủ thời gian hưởng hưu trí. Điều này đồng nghĩa với khoảng 98% số lao động phi chính thức nằm ngoài lưới an sinh xã hội.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng trên là vấn đề quyền lợi thụ hưởng. Người tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ, gồm: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - tai nạn nghề nghiệp, chế độ hưu trí, chế độ tử tuất. Trong khi BHXH tự nguyện chỉ có 2 chế độ hưu trí và tử tuất. Những người tham gia BHXH tự nguyện là lao động tự do, thu nhập bấp bênh nên không có khoản dư tích lũy ổn định để tham gia bảo hiểm.
Một nguyên nhân khác không kém quan trọng khiến chính sách ưu việt nhưng không thể bao phủ là do NLĐ thiếu thông tin, nhận thức và niềm tin. 35 triệu lao động trong diện tham gia BHXH tự nguyện làm những công việc khác nhau, mức thu nhập, chi phí sinh hoạt khác nhau cho nên yêu cầu đối với mức đóng - hưởng BHXH tự nguyện cũng khác nhau. Việc thiếu thông tin khiến họ cho rằng, chính sách không phù hợp với nhu cầu nên không cần ưu tiên tham gia.
Dự báo, đến năm 2020, lực lượng lao động của Việt Nam sẽ đạt khoảng 60 triệu người, để đạt mục tiêu 50% đặt ra, số người tham gia BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện phải tiến tới con số 30 triệu người. Ở thời điểm này, thiết kế lại chính sách, củng cố niềm tin, thu hút NLĐ tham gia là giải pháp căn cơ.
Thời gian tới, BHXH Việt Nam sẽ triển khai đồng bộ các giải pháp hướng tới mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH bao gồm việc rà soát, kiến nghị điều chỉnh một số chính sách chưa phù hợp như: Rút ngắn thời gian đóng, tăng thêm chế độ phúc lợi được hưởng. Khi chính sách được điều chỉnh linh hoạt hơn, hấp dẫn hơn, NLĐ tự do được hưởng nhiều lợi ích hơn từ việc tham gia BHXH tự nguyện thì số người tham gia sẽ tăng.
Ngoài ra, BHXH Việt Nam tích cực tuyên truyền, đối thoại BHXH tự nguyện tại địa bàn xã, phường, thôn, bản, có dùng hệ thống loa truyền thanh vào buổi trưa, tối để thấy được lợi ích của BHXH tự nguyện. Cần mở rộng mạng lưới thu ở các tỉnh, thành phố, ít nhất mỗi thôn bản có 1 nhân viên thu để thuận tiện nhất cho người dân tham gia BHXH tự nguyện.