Bên cạnh những nỗ lực của Nhà nước về cải cách thể chế, chính sách và sự quyết tâm cao của các DN thì vai trò của CĐ, nhất là CĐCS với tư cách người đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng cho NLĐ là rất quan trọng.
Nói về các yếu tố tiêu cực khiến năng suất LĐ Việt Nam còn thấp, PGS.TS Vũ Quang Thọ khẳng định, nguyên nhân khiến năng suất LĐ Việt Nam còn thấp chính là do quy mô nền kinh tế nhỏ bé và xuất phát điểm năng suất LĐ thấp; chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu LĐ chưa phù hợp; Máy móc thiết bị cũ kỹ và công nghệ sản xuất lạc hậu; chất lượng LĐ thấp, cơ cấu nhân lực và hiệu quả sử dụng LĐ qua đào tạo chưa hợp lý; trình độ tổ chức, quản lý trong sản xuất kinh doanh và hiệu quả sử dụng các nguồn lực còn bất cập; quá trình đô thị hóa ở VN diễn ra còn chậm; tiền lương và thu nhập của NLĐ thấp, không bảo đảm cuộc sống.
Để khắc phục các nguyên nhân trên, nhằm tăng năng suất LĐ, bà Phạm Thị Bích Hải - Chủ tịch CĐ Cty TNHH TOTO Việt Nam - cho rằng, các CĐCS cần phối hợp với lãnh đạo Cty xây dựng thang, bảng lương, chế độ phụ cấp, trợ cấp cho NLĐ; tổ chức nhiều cuộc thi tay nghề; biểu dương khen thưởng các CNLĐ có thành tích tốt trong công việc…
Về vấn đề này, bà Đỗ Thị Phương Nga - Chủ tịch LĐLĐ huyện Ứng Hòa (Hà Nội) - khẳng định, yếu tố quan trọng quyết định đến tăng năng suất LĐ đó chính là nhân tố con người. Là tổ chức đại diện, chăm lo bảo vệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng cho NLĐ, BCH CĐCS phải lắng nghe, tiếp nhận và tham gia giải quyết ổn thỏa những phát sinh trong sản xuất của NLĐ.
CĐCS phải phát động và tổ chức có hiệu quả các phong trào thi đua gắn với hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị. thường xuyên tổ chức các cuộc thi thợ giỏi, thi sáng kiến cải tiến kỹ thuật, nâng cao chất lượng sản phẩm, kích thích sự sáng tạo, ứng dụng khoa học kỹ thuật của NLĐ; kiến nghị DN tổ chức các lớp bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tay nghề cho CNLĐ; tham gia cùng DN trong việc bàn giải pháp đổi mới công nghệ, đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại, cải thiện điều kiện làm việc ngày càng tốt hơn cho NLĐ...
Một số CBCĐ cũng cho rằng, CĐ cần tham gia tích cực cùng cơ quan, DN trong việc đơn giản hóa thủ tục hành chính. xây dựng đội ngũ CNLĐ ngày càng có năng lực, trình độ tay nghề…