Ông đánh giá vấn nạn lộ lọt thông tin trên mạng internet của Việt Nam hiện nay đang như thế nào?

- Theo Bộ Công an, 2/3 dữ liệu về thông tin danh tính của người dân Việt Nam bị lộ lọt theo các hình thức khác nhau. Ví dụ nhân viên từ các nhà mạng, công ty bán thông tin ra ngoài. Các nền tảng mạng online cũng thường xuyên bị hack dẫn đến các thông tin này được rao bán công khai.

Các kẻ lừa đảo lấy thông tin này rất dễ nhờ mua bằng tiền ảo. Từ mua dữ liệu là số điện thoại, họ có thể tra ra các thông tin cá nhân như căn cước công dân, địa chỉ, ngày tháng năm sinh, thậm chí biết được thông tin trên mạng xã hội.

Nhiều số tài khoản ngân hàng có thể mua được online ở trên các diễn đàn hacker hoặc Telegram với giá rất rẻ, chỉ 1 - 3 triệu đồng mà không phải khai báo danh tính của mình. Có thể đăng kí với bất kì tên nào và dùng thoải mái tới khi nào bị phát hiện thì họ chỉ cần bỏ tài khoản là xong.

Nếu những dữ liệu khổng lồ này bị lộ lọt vào tay kẻ xấu sẽ tiềm ẩn nguy cơ gì, thưa ông?

- Hiện nay thế giới ngầm phổ biến nhất là Telegram. Tại đây, những dữ liệu này được các kẻ lừa đảo rao bán, mua đi bán lại. Vấn đề ở đây là họ bán quá rẻ cho nhiều người sử dụng với các mục đích khác nhau từ quảng cáo, tin nhắn rác, cuộc gọi lừa đảo hay lợi dụng thông tin này để cắt ghép, tạo dựng CCCD giả để lừa đảo tiếp.

Một số trường hợp tệ hơn nữa là những nạn nhân bị đánh cắp thông tin bị vướng vào các khoản vay tín dụng mà không hề hay biết. Điều này sẽ khiến điểm tín nhiệm của họ bị xấu đi, ảnh hưởng tới khả năng vay vốn một cách chính thống trong tương lai.

Theo ông, nguyên nhân cốt lõi xuất phát từ đâu?

- Thứ nhất từ các nhân viên có ý đồ xấu đã tự tay bán thông tin ra ngoài. Thứ hai, các nền tảng mạng xã hội có những lỗ hổng bảo mật khiến bị hack và những thông tin này bị đem ra bán. Thứ ba là nhận thức từ người dùng. Nhiều người tự công khai lên mạng hình ảnh căn cước công dân hoặc trong những ngày đại dịch còn đăng tải chứng nhận tiêm vaccine. Người khác chỉ cần quét mã QR là xong, từ đó tra ra toàn bộ thông tin cá nhân.

Cuối cùng là thông qua các ứng dụng, trang web về đầu tư, vay tiền qua tín dụng đen. Những nền tảng, ứng dụng trang web này bị sập liên tục nên họ sẽ xào nấu, bán những thông tin này.

Ví dụ như 10 bộ chứng minh nhân dân, kèm theo chân dung có giá chỉ tầm 1.000 - 2.000 đồng, càng nhiều thì càng rẻ.

Vậy giải pháp hiện nay là gì, đặc biệt liên quan đến cơ chế xử phạt?

- Việc xử phạt những đối tượng mua bán thông tin, dữ liệu phải nặng hơn nữa. Đồng thời phải giám sát chặt chẽ các đối tượng, công ty, chủ thể nào có quyền hạn để thu thập những thông tin này.

Thứ hai, khi phát hiện mình bị hack, lộ lọt thông tin ra ngoài thì phải thông báo với cơ quan chức năng ngay lập tức. Như ở Mỹ, Canada, khi gặp vấn đề thì những đơn vị này phải báo cáo, từ đó cơ quan chức năng sẽ đánh giá mức độ thiệt hại để đưa vào một khung hình phạt cụ thể, từ đó đưa ra thông báo, cảnh báo với người dùng một cách nhanh nhất. Những đối tượng được thu thập thông tin cần rõ dùng mục đích sử dụng là gì, quảng cáo như thế nào, có được bán cho bên thứ ba hay không?…

Người dân cần tự nâng cao nhận thức, biết cách để bảo vệ mình. Ví dụ, phải nhận biết được việc nên cung cấp, chia sẻ những thông tin, hình ảnh nhạy cảm hoặc thông tin đăng nhập của mình cho những trang web nào, cho ai.

Tôi nhấn mạnh là chúng ta thường bị lừa mới kiểm chứng. Thay vào đó nên làm ngược lại. Khi tiếp nhận thông tin qua tin nhắn, email hay gọi qua điện thoại thì nên chậm lại. Cần kiểm chứng bằng cách gọi cho những người thân xung quanh, hay hỏi bạn bè am hiểu về công nghệ bởi họ thường xuyên đọc tin tức.