Áp lực lạm phát đang gia tăng tại Nhật Bản sau thời gian dài trầm lắng. Tháng 4, chỉ số giá tiêu dùng (CPI), không tính thực phẩm tươi sống, tăng 2,1% so với cùng kỳ năm trước, lần đầu tiên vượt 2% trong hơn 7 năm.
Tình trạng này đang tạo ra “cơn đau đầu” với các ứng viên tranh cử ghế Thượng viện Nhật Bản, dự kiến diễn ra vào ngày 10.7. Chi phí điện tại các văn phòng tranh cử leo thang. Các chi phí khác cũng tương tự, trong đó có những thứ tưởng chừng rất nhỏ nhặt như nước uống cho người ủng hộ tại sự kiện vận động.
“Thật đau khổ vì giá xăng”, quan chức tại văn phòng của một ứng viên nghị sĩ đảng đối lập ở Hokkaido than thở. Xe môtô là phương tiện thiết yếu trong mọi chiến dịch vận động chính trị.
Giá xăng trung bình tại Nhật Bản là 168,2 yên/lít (1,25 USD/lít) ngày 30.5, theo Cơ quan Tài nguyên Thiên nhiên và Năng lượng Nhật Bản. Tại Hokkaido, giá xăng trung bình là 166,6 yên/lít, đang có xu hướng tăng và dường như sắp lập đỉnh.
Bầu cử Thượng viện Nhật Bản được tổ chức 3 năm một lần. Giá xăng hiện cao hơn khoảng 18 yên/lít so với cuộc bầu cử gần nhất và tăng gần 50 yên/lít so với 6 năm trước. Chi phí nhiên liệu tăng là vấn đề bất ngờ mà các chiến dịch tranh cử phải tìm cách xoay xở.
Về lý thuyết, các ứng viên nghị sĩ có thể phát biểu ít hơn, giảm số sự kiện vận động để kiểm soát chi phí. Tuy nhiên, họ sẽ bị ảnh hưởng hình ảnh và giảm khả năng chiến thắng.
Theo Iida, công ty cho thuê phương tiện ở Daito, tỉnh Osaka, giá các đồ trang trí bằng nhựa và vật liệu khác dùng cho ôtô tranh cử cũng đi lên. Giá xe cho thuê tăng khoảng 20% so với bình thường do công ty buộc phải chuyển chi phí tăng thêm cho người tiêu dùng.
Giấy, một mặt hàng quan trọng của các chiến dịch chính trị, cũng “phi mã”. Những cam kết và báo cáo hoạt động từ ứng viên nghị sĩ chủ yếu vẫn được in và phát tay cho cử tri.
“Chúng tôi được khuyên nên mua giấy càng sớm càng tốt bởi giá sẽ không giảm”, quan chức tại văn phòng của một ứng viên đảng cầm quyền ở tỉnh Nagano chia sẻ. “Tôi cảm giác giá đã tăng 10 - 20%”.
Cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản sắp tới là cuộc bầu cử đầu tiên diễn ra kể từ khi COVID-19 bùng phát. Các biện pháp khử trùng vẫn cần được ưu tiên, dù chính phủ Nhật Bản đã nới lỏng hạn chế do số ca nhiễm giảm.
“Miếng bọc đầu micro của ứng viên thường xuyên được thay”, quan chức tại văn phòng của một ứng viên đảng đối lập ở Tokyo nói. “Các biện pháp phòng ngừa dịch bệnh cho chiến dịch không thay đổi” và chúng khiến chi phí tiếp tục “đội lên”.
Một phần những chi phí nêu trên được bù đắp bởi ngân sách trung ương và địa phương Nhật Bản thông qua trợ giá nhằm hướng đến tạo ra sự cạnh tranh bình đẳng giữa các ứng viên. Tuy nhiên, sự tài trợ này chỉ giới hạn trong giai đoạn tranh cử chính thức, tức từ sau khi ngày bỏ phiếu được công bố - dự kiến vào ngày 22.6. Trước đó, các chiến dịch vận động sẽ không được ngân sách công chi trả bởi chúng được coi là hoạt động chính trị cá nhân.
Một chiến dịch vận động tranh cử vào Thượng viện nhìn chung mất khoảng 20 triệu yên. Luật sư Jun Katagi, từng là quan chức tại Bộ Nội vụ Nhật Bản, nói “chi phí vận động tốn kém là do hệ thống bầu cử của Nhật Bản”.
Một yếu tố đẩy chi phí tăng là “tiền cọc”. Với bầu cử Thượng viện, ứng viên phải nộp trước 3 triệu yên để tranh cử, hoặc 6 triệu yên theo tỷ lệ đại diện tại khu vực tranh cử. Khoản tiền này sẽ không được hoàn trả nếu ứng viên không giành tối thiểu 1/8 tổng phiếu bầu hợp lệ, chia theo số ghế Thượng viện tương ứng với khu vực bầu cử.
Hệ thống “tiền cọc” này nhằm ngăn các ứng viên không nghiêm túc tranh cử và số tiền không thay đổi kể từ năm 1992.
Nhìn chung, ứng viên chi càng nhiều tiền, họ càng nhận về nhiều phiếu bầu. Một phân tích bởi Nikkei và Fujitsu với các cuộc bầu cử Hạ viện Nhật Bản từ năm 1996 kết luận cơ hội chiến thắng của một ứng viên là 4% nếu họ chi 0 – 10 yên cho mỗi cử tri ở khu vực bầu cử, 35% nếu chi 10 – 20 yên, 57% nếu chi 20 – 30 yên và 62% nếu chi 30 – 40 yên.
Ngân sách trung ương và địa phương tại Nhật Bản đã chi tổng cộng 50 tỉ yên cho mỗi cuộc bầu cử Thượng viện kể từ năm 2010. Số tiền này dự kiến vượt 60 tỉ yên cho cuộc bầu cử Thượng viện sắp tới.