Tết Nguyên Đán Việt Nam có ý nhĩa nhân văn vô cùng sâu sắc, thể hiện sự trường tồn cuộc sống, khao khát của con người về sự hài hòa Thiên – Địa – Nhân. Tết Nguyên Đán là sự biểu hiện của mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên trong tinh thần văn hóa nông nghiệp; với gia tộc và xóm làng trong tính cộng đồng dân tộc; với niềm tin thiêng liêng, cao cả trong đời sống tâm linh.

Theo Tiến sĩ Trần Hữu Sơn - Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, tuỳ theo hoàn cảnh của từng gia đình nhưng về cơ bản, mỗi gia đình chiều 30 Tết nên chuẩn bị 2 mâm cỗ cúng một mâm cỗ tất niên và một mâm cúng Giao thừa. Người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà sẽ thắp hương, đọc văn khấn với nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình.

Trong mâm cỗ Tết truyền thống không thể thiếu những món ăn sau đây:

Bánh chưng

Bánh Chưng là món ăn không thể thiếu trong mâm cơm Tết. Giống như linh hồn của mâm cơm ngày tết vì chất liệu của bánh chưng là tinh hoa của trời đất. Bánh được làm từ gạo nếp, thịt lợn và đậu xanh, vì vậy đặc điểm đặc trưng của loại bánh này là hương vị thơm ngon, đậm đà của dân tộc. Một cặp bánh chưng xanh trong gói quà Tết có ý nghĩa mang lại sự thịnh vượng và may mắn trong năm mới.

Gà luộc

Thịt gà luộc - một món ăn khoái khẩu của nhiều người, nhất là người miền Bắc. Thịt gà thường để cúng trong dịp lễ, rằm, điều dĩ nhiên, nó cũng xuất hiện trong mâm cỗ ngày Tết. Vào dịp này, người ta sẽ luộc gà nguyên con và đoán vận mệnh qua chân gà luộc. Thịt gà ăn kèm với lá chanh, muối tiêu có mùi vị riêng biệt, không thể lẫn vào đâu được.

Giò chả

Với vị trí trung tâm của mâm cỗ ngày Tết nên giò dường như là một trong những món ăn chắc chắn phải có. Có ý nghĩa là “trong ấm ngoài êm, phúc lộc đầy nhà”, một phần không thể thiếu của ẩm thực Việt. Một miếng chả giò trộn với nước mắm ăm kèm với dưa hành quả thật rất tuyệt vời.

Thịt kho tàu

Thịt kho tàu, hay người miền Nam còn gọi là thịt kho hột vịt là món ăn thân quen của mỗi gia đình Việt. Món thịt kho có ý nghĩa mang lại hạnh phúc, sự hòa thuận cho gia đình. Trong mâm cỗ Tết, hột vịt sẽ không cắt ra mà để nguyên quả, ngụ ý muốn một năm mới tròn đầy cho gia chủ.

Thịt đông

Nếu trong ngày Tết, các gia đình miền Nam chuộng món thịt kho tàu thì ngoài miền Bắc lại chuộng món thịt đông. Điều này xuất phát do điều kiện khí hậu có sự khác nhau của hai miền. Trong năm mới, thông thường thời tiết miền Bắc sẽ se lạnh, lý tưởng để làm món thịt đông, vừa để được lâu và lại mang hương vị ngon ngon, mềm mềm như thạch. Phần thịt trong như thạch biểu tượng cho sự an lành. Ngoài ra, sự hòa quyện, gắn kết giữa các nguyên liệu trong món thịt đông cũng như một lời chúc may mắn.