Với đề thi vào lớp 10 ở Hà Nội, Phần I (6 điểm) yêu cầu thí sinh nêu năm sáng tác của bài thơ "Đồng chí", cũng như phân tích về hình ảnh đẹp của người lính Cụ Hồ.
Bài thơ này được sáng tác năm 1948. Tác phẩm này được in trong tập “Đầu súng trăng treo” của Chính Hữu. Đây là tác phẩm xuất hiện khá thường xuyên trong các đề thi Ngữ văn.
Theo nhận định của thầy Nguyễn Phi Hùng – Giáo viên môn Ngữ văn, Hệ thống Giáo dục HOCMAI, đề thi năm nay rút ngắn thời gian làm bài, tương ứng với đó thì dung lượng đề thi có sự giảm đi. Cụ thể số lượng câu hỏi trong đề thi sẽ giảm xuống còn 5 ý nhỏ thay vì 7 ý như đề thi năm trước.
Đề thi có cấu trúc vẫn giữ ổn định như mọi năm, học sinh sẽ cảm thấy quen thuộc. Điểm mới ở câu nghị luận xã hội, yêu cầu bàn về mối quan hệ giữa tri thức và giá trị con người nhưng câu lệnh được đưa ra dạng câu nghi vấn: “Phải chăng tri thức làm nên giá trị con người?”. Cách đặt vấn đề như vậy nó sẽ giàu tính gợi mở để cho học sinh có thể nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ, được tự do thể hiện quan điểm cá nhân.
Còn theo cô Đỗ Khánh Phượng - giáo viên Ngữ văn Trường Phổ Thông Hermann Gmeiner (Hà Nội), cấu trúc đề thi môn Ngữ văn của Hà Nội vẫn giống mọi năm, chỉ là số câu được rút gọn và yêu cầu đề cũng nhẹ nhàng hơn, không mang tính đánh đố.
Đề thi cũng có sự phân loại ở phần 2 với câu 1 giúp học sinh có thể thoải mái thể hiện suy nghĩ của mình để từ đó khẳng định giá trị của tri thức trong cuộc sống.
Ở câu 2, cấu trúc có thể là đoạn văn hoặc bài văn với 2/3 trang giấy. Chắc chắn phần lớn học sinh sẽ viết đoạn văn. Đây cũng là một câu có sức phân loại bởi nó mang tính phản đề được thể hiện dạng câu hỏi “Phải chăng tri thức làm nên giá trị con người?”.
Với đề thi này, giáo viên dự đoán phổ điểm học sinh có thể đạt 6,5 – 7 điểm.
Ngoài Hà Nội, các tỉnh Cao Bằng, Hậu Giang, Quảng Bình, Đồng Tháp, Thái Nguyên, trong đề thi vào lớp 10 môn Ngữ văn năm nay cũng có câu hỏi liên quan đến bài thơ "Đồng chí".
Năm nay, đề thi Ngữ văn trong kỳ thi vào lớp 10 tại nhiều tỉnh thành được giáo viên đánh giá phù hợp với học sinh, đáp ứng được mục đích của một kì thi tuyển sinh THPT.
Trong đó, đề thi của tỉnh Đồng Nai được ngợi ca, còn đề thi môn chuyên Ngữ văn tại tỉnh Khánh Hòa gây nhiều tranh cãi với câu hỏi: "Nếu phải ở trong nước sôi, em sẽ chọn làm củ khoai tây hay quả trứng".
Không ít ý kiến cho rằng, cách hỏi của đề tạo hiệu ứng ngược đối với người đọc đề. Do đó, nếu thay đổi cách hỏi thì đề Văn sẽ phù hợp hơn. Nhưng cũng có người cho rằng đề thi mở và câu hỏi hay, cho học sinh được tự do sáng tạo, mở rộng vấn đề, trình bày quan điểm, suy nghĩ.
Một số đề thi Ngữ văn tại các tỉnh khác thì lồng ghép những vấn đề mang tính thời sự, được cả xã hội đang quan tâm. Ví dụ như đề thi Ngữ văn tỉnh Đồng Nai có nhắc về tình yêu thương trong dịch COVID-19, sự hy sinh thầm lặng của những chiến binh áo trắng.
Hay đề thi của tỉnh Nghệ An cũng rất hay. Các câu hỏi của đề thi hoàn toàn có thể hình thành một trục chủ đề xuyên suốt là “Bóng cả yêu thương”, độ phân hoá đạt yêu cầu, đáp ứng được mục đích của một kì thi tuyển sinh. Đề thi vừa khơi gợi tình cảm gia đình, vừa đào sâu mối liên hệ giữa cá nhân và cộng đồng.