Còn nhiều tranh cãi

Trong cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) quốc gia dành cho học sinh phổ thông, có nhiều giảng viên các trường đại học (ĐH) tham gia hướng dẫn học sinh thực hiện các dự án và đạt giải cao. Tuy nhiên, dư luận vẫn còn nhiều băn khoăn, thắc mắc xung quanh hiện tượng này.

Cụ thể, PGS.TS. Nguyễn Ngọc Hà, Trưởng khoa Hóa học, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội là người hướng dẫn 2 học sinh trường THPT chuyên Hà Nội – Amsterdam thực hiện dự án “Tăng cường hoạt tính quang xúc tác xử lý ô nhiễm môi trường của g-C3N4 bằng hiệu ứng cộng hưởng plasmon bề mặt”. Dự án này đã được giải Nhất quốc gia và đưa đi tham dự thi quốc tế.

TS. Nguyễn Phú Hùng - Trưởng khoa Công nghệ sinh học, Trường ĐH Khoa học (ĐH Thái Nguyên) cũng hướng dẫn 2 học sinh trường THPT chuyên Thái Nguyên thực hiện dự án “Phân lập, đánh giá khả năng nhắm đích tế bào gốc ung thư dạ dày của phân đoạn chứa hợp chất saponin và bào chế sản phẩm từ cây lá Khôi” đạt giải Nhất quốc gia và dự thi quốc tế.

Cả hai dự án nói trên đều gây băn khoăn, nghi ngờ trong giới khoa học và dư luận vì vượt quá tầm rất xa của học sinh phổ thông và có những nội dung tượng tự các đề tài thạc sĩ, tiến sĩ trước đó.

Cần minh bạch và quản lý chặt chẽ

Để minh bạch, tạo thuận lợi cho công tác nghiên cứu, tư vấn khoa học và hạn chế các trường hợp tiêu cực, khuất tất, thiết nghĩ Bộ GDĐT và các trường ĐH cần ban hành quy định cụ thể để quản lý chặt chẽ việc giảng viên tham gia hướng dẫn học sinh thi KHKT.

Giảng viên thuộc biên chế trường ĐH, không có nhiệm vụ hướng dẫn học sinh phổ thông thực hiện các dự án thi KHKT. Việc này là được phép nhưng theo quy định giảng viên phải báo cáo và được sự đồng ý của lãnh đạo trường ĐH trước khi thực hiện.

Trường ĐH cần kiểm soát chặt chẽ việc này vì dư luận đang nghi ngờ có nhiều khuất tất. Nếu giảng viên làm tốt thì không sao nhưng nếu có vấn đề gì thì ảnh hưởng đến uy tín của nhà trường, thậm chí có thể mất giảng viên.

Trước hết, trường ĐH cần yêu cầu giảng viên báo cáo với hội đồng khoa học nhà trường việc hướng dẫn học sinh phổ thông thi khoa học kỹ thuật về các vấn đề: Đề tài, đối tượng, thời gian, phương pháp, kết quả hướng dẫn.

Yêu cầu giảng viên công khai, giải trình rõ: đề tài mới hay đề tài phát triển, tính cấp thiết, ý nghĩa, kết quả (dự kiến). Vai trò, nhiệm vụ cụ thể của giảng viên (người hướng dẫn) và học sinh (người thực hiện-chủ trì).

Giảng viên phải kiểm tra khả năng, trình độ của đối tượng hướng dẫn (học sinh) về lí lịch khoa học, kỹ năng nghiên cứu, xử lý thông tin, kế hoạch nghiên cứu, kết quả nghiên cứu (dự kiến). Học sinh phải chứng minh đủ điều kiện về năng lực, tài chính, thời gian... để thực hiện dự án.

Yêu cầu giảng viên, học sinh xây dựng và lưu giữ nhật ký nghiên cứu, hướng dẫn khoa học để phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại tố cáo (nếu có) hoặc báo cáo cơ quan có thẩm quyền khi có yêu cầu.

Làm rõ vai trò, trách nhiệm, sự hỗ trợ của trường ĐH đối với quá trình thực hiện dự án. Có hợp đồng cụ thể với trường phổ thông về việc trả thù lao cho giảng viên, chi phí sử dụng trang thiết bị thí nghiệm...của trường ĐH và các chi phí khác.

Giảng viên thực hiện hướng dẫn học sinh thực hiện dự án phải có hợp đồng với trường phổ thông, quy định rõ quyền, trách nhiệm của mỗi bên.

Với những giải pháp quản lý nói trên, các nhà khoa học chân chính và các học sinh giỏi càng thuận lợi trong hoạt động khoa học.

Đồng thời, có tác dụng hữu hiệu trong việc ngăn chặn các hành vi khuất tất, lợi dụng cuộc thi để trục lợi.