Đọc trên mạng, tôi thấy rất nhiều người lên án cách dạy học đánh vần của TV1-CNGD, cho rằng cách dạy này làm thay đổi chữ Quốc ngữ, xin giáo sư cho ý kiến về mặt chuyên môn?
- Theo tôi, đây là một điều oan cho TV1-CNGD, bởi vì cách dạy này đã được thực hiện 40 năm nay, nhưng có làm thay đổi gì chữ Quốc ngữ đâu. Tâm lí phê phán nặng nề, theo tôi, có lí do là xã hội đã quá nản lòng, ‘dị ứng” với những cải cách giáo dục, cải cách sách giáo khoa trong quá khứ. Trong đó, từng có những mong muốn rất ngớ ngẩn cải cách chữ Quốc ngữ và cải cách ký tự (chẳng hạn, muốn bỏ cách viết chữ truyền thống, thay bằng cách viết chữ theo móc câu).
Từ góc độ chuyên môn, tôi thấy việc gắn ông Hồ Ngọc Đại với ông Bùi Hiền là không đúng, vì hai ông bàn hai chuyện rất khác nhau. Ông Hồ Ngọc Đại chỉ muốn thay đổi cách dạy học đánh vần (theo cách mà ông cho là tốt hơn và đã được kiểm nghiệm là có phần thành công ở mục tiêu giúp học sinh hình thành và phát triển kỹ năng đọc thành tiếng và viết chính tả, theo đánh giá của PGS Bùi Mạnh Hùng - Chủ tịch Hội đồng quốc gia thẩm định TV1-CNGD), trong khi vẫn tôn trọng nguyên trạng chữ Quốc ngữ. Chỉ có ông Bùi Hiền muốn thay đổi chữ Quốc ngữ.
Một số nhà chuyên môn đưa ra các phản biện đối với TV1-CNGD, còn theo giáo sư, cuốn sách có hạn chế gì ngoài những phân tích trên?
- Trong khi đồng ý với lựa chọn của TV1-CNGD (như một lựa chọn khả thi) về cách dạy học đánh vần theo ngữ âm học, tôi lại không đồng ý với qui trình quá phức tạp gắn với cách dạy này (và cũng là cơ sở cho cách dạy này). Theo đó, học sinh phải tìm hiểu và nắm các khái niệm ngữ âm-âm vị học vô cùng phức tạp như “âm vị”, “âm đầu”, “âm đệm”, “âm cuối”,... vốn là những khái niệm chỉ nên dành cho sinh viên chuyên ngành ngôn ngữ học khi học môn Ngữ âm học.
Tôi cho rằng, chỉ có các nhà ngôn ngữ học mới quan tâm đến việc chữ viết mã hóa và chuyển tải cấu trúc âm vị học của một ngôn ngữ như thế nào, còn người bình thường ít ai quan tâm đến vấn đề vô cùng phức tạp này. Đây chính là điểm yếu của TV1-CNGD.
Về mặt khoa học, tôi cho rằng cách dạy học vần của TV1-CNGD chỉ là một lựa chọn trong những cách dạy học đánh vần, nó có ưu điểm và nhược điểm để mọi người cân nhắc. Chủ trương có một chương trình nhưng nhiều bộ sách là một chủ trương được ủng hộ rộng rãi. Nếu đã chấp nhận có nhiều bộ sách cùng hướng đến thực hiện các mục tiêu cần đạt của chương trình thì cũng phải chấp nhận có những lựa chọn khác nhau trong tổ chức thực hiện. Thực tế sẽ kiểm nghiệm và cho biết bộ sách nào là bộ sách tốt.
Xin cám ơn giáo sư.
Theo GS.TS Nguyễn Văn Hiệp: Việc dạy tên con chữ khác với việc dạy đánh vần để đọc đúng âm do chữ biểu thị. Nhiệm vụ quan trọng nhất và cũng là nhiệm vụ hàng ngày mà chữ viết ghi âm thực hiện là mã hóa dưới dạng kí tự cái ý nghĩa của ngôn ngữ (trước hết là ý nghĩa của các từ trong kho từ vựng).
Nhưng ngoài nhiệm vụ ấy, các con chữ còn có thể dùng để gọi tên sự vật, thực hiện chức năng quy chiếu. Chẳng hạn, khi nói “Hôm nay họp ở Hội trường B” thì con chữ B (“bê”) cho biết sẽ họp ở Hội trường nào. Và khi viết: “Cho tam giác ABC và CKQ” thì trong trường hợp này, các con chữ A, B, C, K, Q không hề được dùng để ghi âm của lời nói tiếng Việt, vì thế, không thể đọc chúng theo âm vị (tức không đọc: “Cho tam giác a (A), bờ (B), cờ (C) và tam giác cờ (C), cờ (K), cờ (Q)”) mà chỉ có thể đọc là “Cho tam giác a (A), bê (B), xê (C) và tam giác xê (C), ca (K), cu/quy (Q)”.