3 hình thức tinh giản môn Ngữ văn
Là một trong những thành viên thực hiện tinh giản nội dung chương trình môn Ngữ văn, PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho biết, việc chỉnh lí, tinh giản, hướng dẫn điều chỉnh chương trình môn học này trong nhà trường phổ thông các cấp đã được Bộ GDĐT thực hiện nhiều lần. Lần này, xuất phát từ bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đang diễn ra phức tạp, học sinh phải nghỉ học quá dài nhằm đảm bảo an toàn.
Giải thích về 3 hình thức tinh giản được thực hiện với môn Ngữ văn, PGS Đỗ Ngọc Thống cho biết, những phần “Không dạy” là nội dung tiếng Việt, tập làm văn mang tính lí thuyết được giảm hẳn không thực hiện trên lớp.
Còn hình thức “Khuyến khích học sinh tự đọc” nghĩa là không dạy trên lớp, nhưng giáo viên nên khuyến khích học sinh đọc thêm, thường là các văn bản đọc hiểu (truyện, thơ, kí , kịch...).
Đáng chú ý là yêu cầu “Tự học có hướng dẫn”. Đây là một số nội dung giáo viên hướng dẫn học sinh tự học trên lớp. Hình thức này bao gồm hướng dẫn tích hợp, kết hợp các bài có cùng nội dung và giảm nội dung trong 1 bài để giảm thời lượng.
Theo PGS Đỗ Ngọc Thống, việc giảm nhẹ chương trình, bớt các nội dung không ảnh hướng lớn đến mục tiêu môn học là dạy cách đọc, đọc hiểu và cách viết, cách tạo lập văn bản.
Yêu cầu của dạy học phát triển năng lực hướng tới dạy cho học sinh cách đọc hiểu văn bản theo thể loại, vì thế giáo viên khá giỏi có thể tổ chức dạy đọc hiểu theo chuyên đề thể loại như: Dạy cụm truyện, thơ, kí, kịch bản văn học, văn nghị luận... Ở mỗi cụm, không cần thiết phải dạy nhiều văn bản mà tập trung dạy kĩ một vài văn bản, sau đó hướng dẫn cho học sinh thực hành đọc hiểu các văn bản tương tự cùng thể loại.
Theo cách này, giáo viên sẽ bớt được một lượng thời gian đáng kể, mà lại thực hiện được yêu cầu dạy học theo hướng phát triển năng lực, học sinh phải đọc trực tiếp văn bản và thực hành là chính.
Cơ hội để tinh giản nội dung trùng lặp
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cũng cho rằng, ngoài yếu tố do dịch bệnh, dịp này cũng là cơ hội để rà soát phát triển chương trình, kết hợp xem xét, tinh giản nội dung chưa hợp lí hoặc trùng lặp; những nội dung không tập trung cho phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh.
Ông lấy ví dụ, bài “Các thành phần chính của câu” (Lớp 6) đã học nhiều ở cấp tiểu học. Bài “Thực hành về hàm ý” (Lớp 12) đã học khá kĩ ở lớp 9. Việc lược bớt những nội dung này sẽ tiết kiệm được thời gian học trên lớp của học sinh.
Ngoài ra, rất nhiều bài lí thuyết về làm văn các lớp trùng lặp về nội dung và yêu cầu. Ví dụ “Văn thuyết minh” đã học rất kĩ ở lớp 8 và lớp 9 nhưng đến lớp 10 học lặp lại khá nhiều, dùng tới 7 bài của lí thuyết lẫn thực hành ở đầu học kì 2. Cùng loại này là bài về tác giả Nguyễn Du đã học kĩ ở lớp 9, nên lên lớp 10 lặp lại các thông tin về tác giả này là không cần thiết.
Cũng theo Trưởng tiểu ban rà soát tinh giản nội dung chương trình môn Ngữ văn, một số nội dung học sinh hoàn toàn có thể tự học và không ảnh hưởng nhiều đến yêu cầu chính (đọc hiểu và viết) là các nội dung địa phương về văn học, tiếng Việt và làm văn ở tất cả các lớp. Nội dung này đều có thể giảm nhẹ bằng cách chuyển sang yêu cầu học sinh tự học, tự thực hiện.
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cũng cho hay, do chương trình hiện hành (2006) được thiết kế theo cấu trúc đồng tâm nâng cao dần (xoáy ốc) nên nhiều đề tài, chủ đề, nội dung và hình thức thể loại, kiểu văn bản và hệ thống các kĩ năng (đọc và viết) được lặp lại khá nhiều.
Vì thế việc giảm nhẹ, tinh giản một số nội dung gần nhau và các kĩ năng cơ bản không ảnh hưởng lớn đến yêu cầu của kết quả đầu ra và cũng không ảnh hưởng tới tính hệ thống của chương trình.