Nguyên tắc để phát triển đại học tự chủ

Trả lời câu hỏi của đại biểu Phạm Thị Minh Hiền (Đoàn Phú Yên), đại biểu Dương Minh Ánh (Đoàn TP. Hà Nội) về vấn đề tự chủ đại học, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết chúng ta đã thực hiện tự chủ đại học nhưng mới được một số bước, còn phải thực hiện tiếp tục, và đây là một quá trình, thời gian qua chúng ta đã thực hiện tự chủ đại học và đã đạt được kết quả rất tốt.

Phó Thủ tướng nêu 5 điểm có tính nguyên tắc mang tính thế giới, 1 điểm mang tính nguyên tắc với Việt Nam và một số nước để phát triển đại học tự chủ.

Thứ nhất, đại học không phải chỉ là nơi làm ra tri thức, mà là nơi làm việc, sinh hoạt của tri thức, có mặt bằng nhận thức cao hơn xã hội bình thường. Cho nên cả thế giới coi đại học là phải xây dựng một mô hình quản trị tiên tiến, từ đó lan tỏa ra toàn xã hội, đảm bảo tính dân chủ, tính sáng tạo, tính khoa học.

Thứ hai, đã tự chủ thì luôn luôn gắn với trách nhiệm giải trình, mọi hoạt động của cơ sở giáo dục đại học phải được thực hiện theo pháp luật, và phải theo quy chế công khai để toàn xã hội giám sát chi tiết.

Thứ ba, tự chủ đại học không có nghĩa nhà nước không đầu tư tiền nữa. Ở tất cả các nước, các trường đại học tự chủ nhà nước vẫn tiếp tục đầu tư không chỉ đặt hàng đào tạo, cấp học bổng mà còn xây dựng cơ sở vật chất.

Thứ tư, tự chủ đại học không có nghĩa là không có quản lý, mà phải quản lý theo pháp luật, không chỉ pháp luật về giáo dục mà pháp luật nói chung.

Thứ năm, tất cả các nước, cả chính phủ, xã hội và nhà trường thực hiện tự chủ nhưng vẫn phải có cơ chế để đảm bảo các đối tượng như con người nghèo, người khuyết tật hay một số đối tượng đặc thù không bị giảm bớt cơ hội tiếp cận giáo dục đại học, nhất là đại học chất lượng cao. Việc này chúng ta chú trọng làm hơn các nước.

Thứ sáu không phải đối với thế giới nhưng đối với các nước có nền kinh tế chuyển đổi, trong đó có Việt Nam, có một vấn đề mang tính nguyên tắc. Đó là khái niệm chủ sở hữu của đại học cũng phải thay đổi, vì đóng góp vào trường đại học không chỉ là tiền, cơ sở vật chất, thiết bị, máy móc, tiền học phí của người dân, trí tuệ của các nhà khoc học.

Chính vì thế, về lâu dài khái niệm chủ sở hữu trường đại học không đơn thuần chỉ là của cơ quan nào, tổ chức nào mà của toàn xã hội.

Có nên bỏ chủ quản không?

Về câu hỏi có nên bỏ chủ quản không, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho biết thực ra trong luật pháp nước ta không còn bộ chủ quản mà chỉ còn khái niệm cơ quan quản lý và cơ quan chủ sở hữu. Về quản lý sẽ tiến tới chỉ quản lý về công tác cán bộ.

Theo Phó Thủ tướng, trước hết có 2 việc quan trọng để thực hiện để tự chủ đại học theo đúng hướng và đúng quy luật. Thứ nhất, các trường phải kiện toàn mới, thành lập Hội đồng trường với cơ quan thực quyền chứ không phải hội đồng hình thức. Thứ hai, tất cả các trường đều phải xây dựng quy chế điều hành, tài chính nội bộ rất chi tiết theo quy định pháp luật và công khai cho toàn dân biết và giám sát.

"Đây là quá trình, trong quá trình chuyển đổi, có nhiều điểm mà chúng ta chưa quy định rõ, chưa có tiền lệ thì khi xử lý chúng ta hết sức bình tĩnh, xu hướng là ủng hộ tự chủ", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Về vấn đề của Trường đại học Tôn Đức Thắng, Phó Thủ tướng cho biết: "Tôi nghĩ không phải nói thêm nhiều. Trong phát biểu của tôi hôm trước đã rất cụ thể. Đây là việc không chỉ đơn giản liên quan đến một câu, một chữ, một từ, một điều mà là là quyết định có ý kiến khác nhau. Chúng tôi đã trao đổi với Bộ Tư pháp nhiều lần.

Khi chưa rõ ràng thì Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ luôn hết sức trách nhiệm, không hề lơ là nhưng phải rất cẩn trọng, đúng quy định. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã lập một đoàn công tác có đại diện Bộ Tư pháp vào xem xét, phân tích, báo cáo.

Sau báo cáo, chúng tôi họp lại, có cả đại diện Bộ Tư pháp và sẽ công khai, minh bạch cho toàn dân biết trên tinh thần Chính phủ rất công minh, ủng hộ tự chủ, tạo điều kiện ủng hộ cho trường phát triển".