GS.TS Võ Văn Sen - Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo Đại học Quốc gia TPHCM, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia TPHCM trao đổi về Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ do Bộ GDĐT vừa mới ban hành kèm Thông tư số 18/2021/TT-BGDĐT.

- Thưa GS Võ Văn Sen, Bộ GDĐT ban hành quy chế lần này thay thế Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ 2017. Quy chế này đang nhận được nhiều sự quan tâm bởi thực chất có nhiều điểm quay lại với quy chế trước đó, như vậy là một thất bại của quy chế vốn được xem là có tính hội nhập. Ông nhận định như thế nào về điều này?

Tôi thấy Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ 2017 thể hiện mong muốn hội nhập quốc tế trong đào tạo sau đại học. Đây là một nguyện vọng rất tốt trong vấn đề hội nhập. Tuy nhiên cũng có những điểm bất cập không phù hợp với thông lệ đào tạo tiến sĩ trên thế giới và cũng có những chỗ bất cập với điều kiện trong nước.

Do đó, quy chế vừa mới ban hành không phải là một quy chế mới hoàn toàn, mà như một số ý kiến cho rằng quy chế này dựa trên nền tảng quy chế 2017 trước đây và sửa đổi bổ sung cho hợp lý.

Cụ thể, quy chế mới có những điểm mới như quy định tiêu chuẩn người hướng dẫn, điều kiện bảo vệ luận án của nghiên cứu sinh và bài báo khoa học… đã có những điều chỉnh cho phù hợp với thực tế, cũng như khả thi trong thực hiện để có thể thúc đẩy việc phát triển đào tạo sau đại học.

Điển hình về bài báo quốc tế, quy chế mới không cấm việc có các bài báo Scopus - ISI hay bài báo uy tín quốc tế. Tuy nhiên, quy chế mới có chữ “hoặc” bài báo khoa học trong nước, hay các hội thảo khoa học quốc tế trong nước, hoặc công trình khoa học trong nước… thì điều này cũng rất phù hợp. Các cơ sở giáo dục đại học tùy theo năng lực của mình sẽ xác định mức độ tự chủ về đào tạo.

Như tôi đã nói, hội nhập quốc tế là tốt nhưng không phải hội nhập là tất cả và hội nhập bằng tất cả mọi giá. Quy chế đào tạo trước đây thể hiện mong muốn chủ quan, chưa phù hợp với Việt Nam cũng như ngay cả với thông lệ đào tạo sau đại học của thế giới.

Quy chế cũ quy định chung cho tất cả các ngành như nhau như vậy là không phù hợp và vì thế đó chưa phải là tiến bộ mà còn làm hạn chế sự phát triển của đào tạo sau đại học. Do vậy, tôi khẳng định, quy định trước đây về điều này chưa phải là một bước tiến mà là một mong muốn chủ quan chưa phù hợp, nên quy chế mới càng không phải thụt lùi mà là sự điều chỉnh cần thiết, là bước đi phù hợp, khả thi.

- Có ý kiến cho rằng quy chế đào tạo tiến sĩ vừa ban hành có chuẩn thấp hơn năm 2017? Vậy tại sao ông lại ủng hộ?

Ở đây cần phải xác định và thống nhất cách hiểu rằng quy chế mới này của Bộ GDĐT là một quy chế tối thiểu và đáp ứng những điều kiện này các cơ sở giáo dục đại học mới được tiến hành đào tạo tiến sĩ. Đồng thời, những cơ sở nào có quyền tự chủ đào tạo, thấy mình có điều kiện tốt hơn thì có thể bổ sung nâng chất tiêu chuẩn đào tạo của mình… chẳng hạn như thêm bài báo khoa học quốc tế. Điều này rất phù hợp với tinh thần tự chủ đại học. Hay các cơ sở giáo dục đại học cũng có sự điều chỉnh cho phù hợp trong việc đào tạo tiến sĩ ở các khối ngành khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, chính trị, quân sự…

Một số người cho rằng quy chế sửa đổi mới 2021 này thấp hơn thì không phải, mà đây là sự điều chỉnh cho phù hợp với quy định tối thiểu, xác lập những điều kiện tối thiểu trong đào tạo tiến sĩ. Việc nôn nóng vội vã trong đào tạo không mang lại kết quả tốt mà tạo thêm những tiêu cực.

- Một trong những vấn đề mà nhiều người quan tâm là chất lượng cũng như số lượng các bài báo về kết quả nghiên cứu của luận án Nghiên cứu sinh. Ông thấy quy chế lần này có sự chuyển biến thế nào ở vấn đề này?

Quy chế mới cũng để mở ai có điều kiện năng lực ngoại ngữ thật tốt, thực sự có những khám phá có thể công bố quốc tế đẳng cấp về khoa học thì cứ làm, chứ không hạn chế điều này.

Tuy nhiên, quy định mới mở ra điều kiện phù hợp hơn với chuẩn đào tạo tiến sĩ, xác định mức công bố tối thiểu cho phù hợp với đào tạo tiến sĩ như truyền thống chung của thế giới, xem nghiên cứu sinh chưa phải là những nhà khoa học thực sự, mà chỉ mới bước những bước đầu vào “làng khoa học” mà thôi. Quy luật là cái gì phù hợp với điều kiện khách quan, chủ quan thì kết quả chắc chắn tốt đẹp; cái gì chủ quan nôn nóng không phù hợp thì kết quả không tốt.

- Xin cảm ơn ông!