Mức phạt chưa đủ sức răn đe

Việc những công trình xây dựng ngang nhiên lấn chiếm hành lang an toàn giao thông đường sắt đang ngày một phức tạp. Ông Hoàng Minh Mẫn - Phó Trưởng phòng Kỹ thuật An toàn CTCP Đường sắt Hà Ninh, đơn vị quản lý 125km đường sắt đoạn từ Ngọc Hồi (Hà Nội) - Bỉm Sơn (Thanh Hóa) - cho biết, dọc tuyến vẫn còn 664 lối đi tự mở và hàng nghìn vi phạm lấn chiếm hành lang an toàn giao thông đường sắt của người dân sinh sống dọc theo đường tàu.

Cụ thể tại phố Động, thôn Thống Nhất, xã Liêm Cần (Thanh Liêm, Hà Nam), một số cơ sở sản xuất đá cảnh vẫn bày biện sản phẩm cách đường ray tàu khoảng hơn 2m, trong khi theo Luật Đường sắt lên tới 8,6m. Mặc dù các lực lượng chức năng và Thanh tra Cục Đường sắt đã nhiều lần xử phạt nhưng chưa đủ sức răn đe vì mức xử phạt chỉ tối đa 500.000 đồng/1 trường hợp. Vì thế, các hộ kinh doanh sẵn sàng nộp phạt ngay tại chỗ và cứ thế tiếp diễn công việc kinh doanh.

Gần đây, đoạn phố đường tàu (đoạn từ Trần Phú - Phùng Hưng) xuyên qua khu phố cổ Hà Nội, nhiều hộ dân ven đường sắt đã mở các quán càphê “cảm giác mạnh” thu hút khách du lịch với sự tò mò về trải nghiệm ngồi uống càphê sát đường tàu để chụp ảnh. Ông Nguyễn Quang Long - Phó Giám đốc CTCP Đường sắt Hà Hải, đơn vị quản lý hạ tầng đường sắt trên tuyến - cho hay, thực tế đã có vụ tai nạn tàu va phải khách nước ngoài tại đây, rất may nạn nhân chỉ bị thương nhẹ.

Việc kinh doanh là quyền của người dân, nhưng kinh doanh trên hành lang chạy tàu là trái quy định của Luật Đường sắt. Do đó, nếu muốn làm du lịch tại khu vực này, Hà Nội phải có quy hoạch, đề xuất phương án, có ý kiến của cơ quan chuyên môn và ngành giao thông, được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.

Làm rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương

Hàng nghìn đường ngang, lối đi dân sinh luôn tiềm ẩn tai nạn giao thông đường sắt và “tử thần” có thể gọi tên ai bất cứ lúc nào nếu chính quyền địa phương không vào cuộc quyết liệt. Ý thức của lái xe, người dân chưa được nâng cao. Chưa kể, an toàn giao thông đường sắt cũng phụ thuộc nhiều vào chiếc hàng rào thủ công thường ngày vẫn được nhân viên đường sắt đều đặn đẩy ra bất kể nắng, mưa.

Thống kê của Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cho thấy, trung bình cứ 1km đường sắt có 1,85 đường ngang giao cắt và 70% số vụ tai nạn giao thông đường sắt xảy ra tại các điểm giao cắt đường bộ với đường sắt. Cụ thể, toàn quốc có 5.564 điểm giao cắt giữa đường bộ và đường sắt. Trong đó, đường ngang hợp pháp là 1.516 điểm, còn đường dân sinh, lối đi dân sinh tự mở là 4.048 điểm (chiếm 74%). Ngoài ra, còn có khoảng 14.000 vị trí vi phạm hành lang an toàn giao thông đường sắt.

Ông Vũ Anh Minh - Chủ tịch HĐTV VNR - nói rằng, khoảng trên 70% số vụ tai nạn giao thông do lối đi tự mở và đường ngang dân sinh. Đây là vấn đề cốt lõi và cực kỳ nan giải trong công tác đảm bảo an toàn giao thông đường sắt. Từ ngày 1.7.2018, Luật Đường sắt sửa đổi đã có hiệu lực thi hành bàn giao tất cả lối đi tự mở, đường ngang dân sinh và các công trình hạ tầng vi phạm hành lang an toàn giao thông đường sắt cho địa phương quản lý.

Tuy nhiên, ông Minh cũng thừa nhận vì thiếu nguồn kinh phí nên cũng rất khó khăn trong công tác lập lại trật tự an toàn giao thông đường sắt. “Đơn cử, muốn có người cảnh giới, địa phương có kinh phí hỗ trợ cho đội ngũ này không? Rào các đường ngang dân sinh lại, dân đi như thế nào? Có tiền để làm đường gom không? Địa phương phải có nguồn lực và ngân sách để triển khai” - ông Minh nói.

Nhấn mạnh giải pháp đầu tiên quan trọng nhất vẫn là ý thức người dân, Chủ tịch VNR Vũ Anh Minh khuyến cáo, mỗi người chỉ cần 30 giây nhìn khi băng ngang qua đường giao cắt với đường sắt thì sẽ không bao giờ xảy ra tai nạn.

Thừa nhận công tác triển khai các đường gom, xóa bỏ đường ngang dân sinh, bảo đảm hành lang an toàn giao thông gặp rất nhiều khó khăn, ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia - cho rằng, hiện chưa làm rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong việc quản lý đường ngang dân sinh qua đường sắt; thiếu cương quyết trong xử lý những hành vi vi phạm hành lang an toàn giao thông đường sắt.

Theo ông Hùng, nếu không xử lý nghiêm trách nhiệm người đứng đầu thì sẽ vẫn còn tai nạn. Hiện chưa có quy định xử lý đối với hộ dân, cá nhân tổ chức, hay chủ tịch UBND cấp xã, huyện theo quy định pháp luật về vi phạm hành lang an toàn với đường sắt; để xảy ra thì chỉ mới phê bình mà chưa có hình thức xử lý nặng tay.