ĐBSCL đang tụt hậu

Kết quả nghiên cứu cho thấy, vòng xoáy đi xuống về nguồn nhân lực vẫn đang tiếp diễn ở ĐBSCL. Sau 2 năm đại dịch với dân số tăng mạnh do lao động hồi hương, đến năm 2022, tình hình dân số vùng ĐBSCL quay về xu hướng trước đó khi người lao động bắt đầu quay trở lại vùng Đông Nam Bộ.

Tuy nông nghiệp giữ vai trò quan trọng nhất trong GRDP của ĐBSCL nhưng lại không phải là động lực chính thúc đẩy kinh tế. Ngành này hiện tạo ra 34% GRDP của vùng, được đầu tư lớn thứ hai (khoảng 32 nghìn tỉ đồng mỗi năm) nhưng chỉ đạt tốc độ tăng trưởng dưới mức trung vị (3%). Điều này một lần nữa ngụ ý rằng, thể chế và mô hình nông nghiệp hiện tại không còn nhiều không gian tăng trưởng và cần phải được thay đổi một cách cơ bản.

Báo cáo nhận định, ĐBSCL giàu tiềm năng nhưng lại đang tụt hậu so với đà tăng trưởng kinh tế của cả nước.

Mức độ tụt hậu của ĐBSCL so với TPHCM còn nghiêm trọng hơn. Nếu như vào năm 2000, GRDP của TPHCM chỉ nhỉnh hơn vùng ĐBSCL một chút, thì đến nay, GRDP của ĐBSCL chỉ xấp xỉ 3/4 so với TPHCM.

Phát huy vai trò “nhạc trưởng”

Báo cáo năm 2023 xác định thể chế, quản trị, và liên kết vùng là nội dung then chốt, có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của ĐBSCL trong hiện tại và dài hạn.

Theo đó, liên kết vùng không chỉ là sự hợp tác để tạo lợi thế, khai thác tối đa tiềm lực kinh tế giữa các địa phương trong vùng, giữa ĐBSCL với TPHCM, mà đó còn là cơ sở để tiến tới thực hiện nhất quán các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước.

Bên cạnh đó, một thể chế tốt và cơ chế quản trị hiệu quả, sẽ tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi, giúp doanh nghiệp, nhà đầu tư nhận diện các cơ hội để phát triển kinh doanh, đầu tư.

Báo cáo cũng chỉ ra 6 nhóm nguyên nhân trực tiếp dẫn đến các thách thức hiện nay ở ĐBSCL, bao gồm: Điều kiện tự nhiên; công nghệ; vốn nhân lực; kết cấu hạ tầng; môi trường đầu tư - kinh doanh; và cơ chế quản trị - hợp tác - liên kết vùng.

Theo nhóm nghiên cứu, các nguyên nhân trực tiếp này lại là kết quả của nhiều thể chế, chính sách, và các quá trình kinh tế đan xen được tạo thành từ những nguyên nhân thể chế có tính nền tảng. Như vậy các nút thắt thể chế đang làm cản trở phát triển kinh tế vùng trong hiện tại và nếu không được điều chỉnh, cả trong dài hạn thì ĐBSCL sẽ khó phát triển nhanh và bền vững.

Bày tỏ phấn khởi khi Chính phủ quyết định thành lập Hội đồng điều phối vùng cho ĐBSCL, Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh - Giám đốc Trường Chính sách công và quản lý Fulbright - chia sẻ: “Hội đồng điều phối vùng sẽ đóng vai trò là “nhạc trưởng” và chủ thể đích thực, chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về triển khai quy hoạch vùng”.

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ và quyền hạn này, Hội đồng điều phối vùng cần có đủ năng lực về tài chính, tổ chức bộ máy, con người, dữ liệu,...

“Điểm yếu cố hữu và nghiêm trọng trong hệ thống quản lý kinh tế của nước ta nằm ở khâu thực thi. Để khắc phục nhược điểm này, Văn phòng điều phối vùng của Hội đồng không nên nằm ở Hà Nội mà đặt ở Cần Thơ - trung tâm của vùng - có chức năng theo dõi, đôn đốc, đánh giá việc thực hiện” - Tiến sĩ Vũ Thành Tự Anh nhấn mạnh.

Theo ông Phạm Tấn Công - Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam: Báo cáo kinh tế thường niên ĐBSCL đã khẳng định một thông điệp quan trọng: “Thể chế hợp tác vùng rất quan trọng với ĐBSCL. Đây là tiền đề để chính quyền các địa phương thực hiện tốt nhiệm vụ, để doanh nghiệp đầu tư và kinh doanh thuận lợi, để nguồn lực được sử dụng hiệu quả nhất. Cải thiện mạnh mẽ thể chế hợp tác vùng là cơ sở và nền tảng quan trọng để ĐBSCL phát triển nhanh và bền vững trong thời gian tới”.