Lường trước việc lạm quyền

Dự thảo mới về quyết định thay thế Quyết định 24/2017 của Thủ tướng về cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân do Bộ Công Thương soạn thảo trình Chính phủ mới đây có nhiều điểm mới. Trong đó có đề xuất rút ngắn thời gian điều chỉnh giá điện từ 6 tháng xuống 3 tháng. Điều này khiến dư luận lo ngại Tập đoàn Điện lực Việt Nam -EVN sẽ lạm quyền, bởi mỗi năm có thể tăng tới 4 lần.

Nêu quan điểm, ông Nguyễn Tiến Thỏa cho biết, trong quy định về chính sách giá điện của Luật Điện lực, "giá bán điện thực hiện theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của nhà nước…".

Vì thế, việc rút ngắn thời gian giữa các lần điều chỉnh giá là cần thiết. Bởi lẽ, điều này giúp các nhân tố hình thành giá điện sẽ phản ánh kịp thời, sát hơn với sự biến động của thị trường.

"Nếu kéo dài thời gian điều chỉnh giá, khi chi phí cấu thành giá điện liên tục tăng, chi phí bị dồn tích lại sẽ không tránh khỏi việc phải điều tiết "giật cục" ở mức độ tăng cao", ông Thoả nói, đồng thời cho biết, rút ngắn thời gian điều chỉnh giá là bước chuẩn bị điều kiện cần thiết để vận hành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh.

Ông Thỏa cho rằng, việc sửa đổi cơ chế giá điện lần này là bước tiến bộ hơn trước để thực hiện lộ trình giá thị trường điện. Tuy nhiên, để giải quyết triệt để những vấn đề tồn tại trong thị trường điện hiện nay, cần tiếp tục cải cách cơ chế giá bán lẻ theo hướng thị trường cạnh tranh.

Theo đó, áp dụng cơ chế giá bán lẻ điện trên cơ sở thỏa thuận với khách hàng. Phải tiếp tục tái cơ cấu ngành điện phù hợp với yêu cầu của thị trường bán lẻ điện. Tức là tách chức năng cung cấp các dịch vụ độc quyền tự nhiên của ngành điện (gồm truyền tải, phân phối, vận hành hệ thống điện và thị trường điện) ra khỏi các đơn vị tham gia cạnh tranh.

Có nên để nhiều bộ điều hành giá điện?

Tại dự thảo mới, Bộ Công Thương cũng đề xuất đưa thêm trách nhiệm của các Bộ liên quan. Trong đó, Bộ Tài chính giữ vai trò là cơ quan "quản lý nhà nước về giá"; Tổng cục Thống kê đánh giá tác động của việc điều chỉnh giá điện đến kinh tế vĩ mô (EVN cung cấp số liệu); còn các Bộ, cơ quan liên quan phối hợp theo "chức năng, nhiệm vụ".

Nêu quan điểm, ông Nguyễn Tiến Thoả không đồng tình với đề xuất trên của Bộ Công Thương, bởi công tác quản lý, điều tiết về giá điện là nhiệm vụ chính của Bộ Công Thương. Do vậy, Bộ Công Thương phải là cơ quan chủ trì.

Còn quản lý Nhà nước về giá nói chung của Luật Giá năm 2023 thuộc nhiệm vụ của Chính phủ, với quy định "Chính phủ thống nhất quản lý Nhà nước về giá, thẩm định giá" và Bộ Tài chính chỉ là "cơ quan đầu mối giúp Chính phủ thống nhất quản lý Nhà nước về giá, thẩm định giá", được quy định tại Điều 12, Luật Giá.

Do đó, không thể quy định "Bộ Tài chính có trách nhiệm với Bộ Công Thương thực hiện quyết định này với vai trò là cơ quan quản lý Nhà nước về giá".

Cũng theo Luật Giá năm 2023 thì "giá điện và giá các dịch vụ về điện được thực hiện theo quy định của pháp luật về điện". Vì thế, Điều 31, Luật Điện lực hiện hành quy định Bộ Tài chính thực hiện chức năng phối hợp với Bộ Tài chính việc gì thì thực hiện đúng việc đó.

Trao đổi với Lao Động, TS Nguyễn Thị Hương - Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết, thực hiện theo đúng chức năng, nhiệm vụ, Tổng cục Thống kê có công cụ, thông tin để đánh giá tác động của giá điện đến chỉ số giá tiêu dùng.

“Các công cụ này dùng để thống kê xem xét việc tăng, giảm giá điện tác động như thế nào đến sản xuất, đời sống người dân. Bởi, điện là nguyên liệu đầu vào của sản xuất, kinh doanh, có tác động diện rộng, do vậy, cần được đánh giá kỹ lưỡng”, bà Hương nói.

Theo bà Hương, từ trước đến nay khi điều chỉnh giá điện hay giá các mặt hàng khác có ảnh hưởng đến lạm phát thì Tổng cục Thống kê vẫn phối hợp để đánh giá tác động. Tuy vậy, bà Hương cho rằng, “nếu Chính phủ giao, chúng tôi sẽ thực hiện theo đúng chức năng, nhiệm vụ”.