Hơn 1 vạn hợp tác xã phát triển mới với tỉ lệ hợp tác xã (HTX) làm ăn hiệu quả trên địa bàn cả nước tăng dần sau từng năm là kết quả tích cực hơn một thập kỷ bền bỉ triển khai Nghị quyết T.Ư 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế tập thể. Nhưng so với tiềm năng, quy mô thị trường và số lượng người dân đáng lẽ được thụ hưởng, kinh tế tập thể cần bước phát triển đột phá trong thời gian tới.

Đóng góp vào GDP sụt giảm

Phát biểu tại hội nghị tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 5 khóa IX do Văn phòng Chính phủ, Bộ KHĐT tổ chức hôm qua (14.10), Phó Trưởng ban Thường trực Ban chỉ đạo đổi mới phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã - Bộ trưởng Bộ KHĐT Nguyễn Chí Dũng nhìn nhận, sau 15 năm triển khai Nghị quyết và hơn 7 năm kể từ khi Luật HTX năm 2012 được thông qua, khu vực kinh tế tập thể, HTX) có bước phát triển mạnh với số HTX tăng 59%, lên con số gần 23.000 vào cuối năm 2018. Số HTX hoạt động hiệu quả cũng không ngừng tăng lên, chiếm khoảng 55% trong tổng số HTX nông nghiệp và khoảng 50-80% trong tổng số HTX phi nông nghiệp.

Mặc dù vậy, đóng góp của khu vực HTX vào GDP cả nước vẫn còn khiêm tốn và liên tục sụt giảm từ mức 7,49% của năm 2003 xuống chỉ còn 3,7% vào cuối năm 2018. Chưa kể hiệu quả tăng trưởng GDP trong khu vục HTX hiện chỉ bằng khoảng 50% các khu vực khác của nền kinh tế. “Có thể thấy rằng tốc độ tăng trưởng của khu vực kinh tế tập thể còn chậm, chưa xứng với tiềm năng và tỉ lệ đóng góp của khu vực này vào GDP cũng chưa đạt được mục tiêu Nghị quyết đề ra” - Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhận định.

Trong khi đó theo Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường, dù có đến 55% số HTX được phân loại khá - tốt, tương đương mức tăng 2 lần so với trước khi thực hiện Luật HTX, con số gần 14.000 HTX nông nghiệp trên địa bàn cả nước hiện nay là quá nhỏ bé so với quy mô nền nông nghiệp với hơn 8 triệu hộ nông dân và vì vậy chưa đủ sức tái cơ cấu mạnh mẽ kinh tế nông nghiệp. Nhìn nhận việc tham gia HTX là giải pháp tốt nhất để khắc phục tình trạng sản xuất manh mún nhỏ lẻ và tập trung nguồn lực, đặc biệt là tập trung đất đai để sản xuất lớn hiện nay đồng thời là mô hình thích hợp đại diện cho hộ nông dân thực hiện liên kết sản xuất với doanh nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường bày tỏ chưa hài lòng với kết quả phát triển của mô hình HTX trong lĩnh vực nông nghiệp hiện nay.

Cần thiết sửa Luật HTX

Trong rất nhiều hạn chế và nguyên nhân khiến khu vực kinh tế tập thể, HTX tăng trưởng chưa được như kỳ vọng, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh đến việc thực thi pháp luật về HTX vẫn chưa thực sự đi vào cuộc sống, một số chính sách chưa được thực hiện như hỗ trợ về kết cấu hạ tầng hoặc thực hiện chưa hiệu quả như chính sách ưu đãi tín dụng, hỗ trợ chế biến sản phẩm. “Nguồn lực hạn chế và cơ chế phân bổ hỗ trợ kinh tế tập thể cũng chưa hợp lý, nhất là ở các địa phương chưa tự cân đối được thu chi ngân sách” - ông Dũng nhấn mạnh.

“Luật HTX năm 2012 và Nghị định 193 năm 2013 quy định tới 11 chính sách, ưu đãi, hỗ trợ cho các HTX nhưng thực tế các chính sách này đi vào cuộc sống chưa nhiều. Thậm chí có những chính sách đến năm 2019 mới được thực hiện khiến số lượng HTX được thụ hưởng chính sách hỗ trợ, ưu đãi của nhà nước còn hạn chế” - Thứ trưởng Bộ KHĐT Võ Thành Thống chỉ rõ. Vị này cũng đặc biệt nhấn mạnh đến một số quy định của Luật HTX còn chưa được hướng dẫn cụ thể hoặc có nhưng chưa khả thi dẫn đến khó triển khai như thủ tục giải thể bắt buộc với HTX, hướng dẫn chuyển đổi HTX sang các loại hình tổ chức khác hay các quy định về công tác kiểm toán đối với HTX.

Chính vì vậy, từ thực tế triển khai luật cho thấy yêu cầu cần thiết hiện nay là nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HTX theo hướng rà soát chính sách về kinh tế tập thể hiện đang được ban hành phân tán tại nhiều văn bản quy phạm pháp luật, còn thiếu tính khả thi để sửa đổi, bổ sung, đồng bộ hóa và cụ thể hóa trong Luật HTX, nhằm cải thiện hiệu lực của luật và các chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể.

Theo Thứ trưởng Võ Thành Thống, việc xây dựng một đề án sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật HTX 2012 trước mắt cũng có thể định hướng vào nghiên cứu đơn giản thêm nữa các thủ tục hành chính đối với HTX, tổ hợp tác như thành lập, đăng ký và giải thể. Đồng thời luật hóa các quy định về hợp nhất mã số HTX và mã số thuế, đăng ký trực tuyến HTX vừa được chính thức triển khai trong năm 2019.