Rừng thủ tục làm khổ doanh nghiệp

Theo báo cáo của Tổ công tác của Thủ tướng, mặc dù ngày 31.10.2018 là thời hạn Chính phủ yêu cầu ban hành đủ các nghị định về cắt giảm 50% số điều kiện kinh doanh hiện có, nhưng đến nay mới có 378 điều kiện kinh doanh trên hơn 5.700 điều kiện kinh doanh được thực sự bãi bỏ, sửa đổi, đơn giản hóa, chỉ bằng khoảng trên 13%; ngoài ra mới có Bộ Công Thương có nghị định và Bộ Xây dựng, Bộ NNPTNT đã trình dự thảo nghị định, còn các bộ, ngành khác đang trong quá trình rà soát, đề xuất phương án; “Cá biệt có bộ chưa có báo cáo Thủ tướng Chính phủ về phương án đơn giản, cắt giảm điều kiện kinh doanh và danh mục hàng hóa, thủ tục kiểm tra chuyên ngành”, báo cáo của Tổ công tác của Thủ tướng cho biết.

Theo số liệu của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, hiện nay mỗi năm doanh nghiệp phải bỏ ra 28,6 triệu ngày công và 14.300 tỉ đồng chi phí cho kiểm tra chuyên ngành. Bộ trưởng - Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng nêu ví dụ tại buổi kiểm tra 11 bộ, ngành do Tổ công tác của Thủ tướng tiến hành: “Một mặt hàng chocolate cần 13 loại giấy phép, 12 nguyên liệu cần 12 loại giấy phép, cuối cùng phải xác nhận công bố thành phẩm. Mặt hàng sữa chua vừa phải kiểm dịch theo Bộ NNPTNT, vừa phải kiểm tra an toàn thực phẩm theo Bộ Y tế. Kén tằm, hạt hướng dương cũng phải 2 bộ; một bộ không làm đâu, cứ chẻ ra như thế thì không ổn. Mà các bộ không bao giờ đi cùng nhau, đợi ông kia về tôi mới đi”…

Chỉ diễn đạt lại từ ngữ

Bộ GTVT cho biết, đã rà soát, thống nhất đề xuất cắt giảm 69/134 điều kiện kinh doanh (chiếm 51,5%) số lượng sản phẩm phải kiểm tra chuyên ngành trước khi thông quan trong đó lĩnh vực kiểm tra chất lượng xe cơ giới, xe máy chuyên dùng cắt giảm 50/97 sản phẩm, lĩnh vực tàu biển cắt giảm 10/20 sản phẩm, lĩnh vực đường sắt cắt giảm 9/17 sản phẩm. Liên quan tới việc đơn giản hóa thủ tục hành chính về kiểm tra chuyên ngành, Bộ GTVT đang thực hiện 9 thủ tục hành chính liên quan đến công tác kiểm tra chuyên ngành, đã rà soát và đề xuất đơn giản hóa theo hướng giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính đối với 7/9 thủ tục hành chính lĩnh vực đăng kiểm...

Theo Thứ trưởng Bộ NNPTNT Hà Công Tuấn, Bộ NNPTNT đã rà soát, cắt giảm, loại bỏ và chuẩn hóa đến nay còn 450 thủ tục hành chính, nhưng đây vẫn là “ma trận” níu kéo sự phát triển của các DN. “Vẫn không chốt ở con số 450 thủ tục. Nếu thấy cần cắt giảm, loại bỏ được thì tiếp tục cắt giảm. Có những TTHC cả năm không xuất hiện một hồ sơ nào thì loại bỏ hoặc chuyển sang đánh giá, kiểm soát sau”.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng KHĐT Nguyễn Chí Dũng, kết quả rà soát cho thấy các bộ hiện vẫn còn lúng túng trong phân biệt điều kiện kinh doanh đối với ngành nghề và quản lý chuyên ngành đối với sản phẩm, hàng hóa. Do vậy, nhiều điều kiện về quản lý chuyên ngành đối với sản phẩm, hàng hóa được quy định thành điều kiện kinh doanh.

Các quy định về điều kiện chung (như giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh; yêu cầu về phòng cháy chữa cháy; môi trường; an toàn lao động;…) mặc dù đã được quản lý bởi các cơ quan như Kế hoạch và Đầu tư, Công an, Môi trường, LĐTBXH… nhưng các bộ khác vẫn quy định quản lý cả những điều kiện này.

Nhiều điều kiện kinh doanh không cần thiết vẫn được giữ lại hoặc được quy định chung chung, không rõ ràng, không cụ thể. Trong số điều kiện kinh doanh đề xuất bãi bỏ, sửa đổi thì khoảng 1/2 số điều kiện thuộc diện sửa đổi. Có điều kiện sửa đổi chỉ đơn thuần diễn đạt lại từ ngữ, chưa thực chất tạo thuận lợi cho doanh nghiệp.

Xem xét nguyên tắc “một đổi một”

Theo Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư Phan Chí Hiếu, ngay từ những năm 1970 đến nay, nhiều nước trên thế giới đã tiến hành các cuộc cải cách quy định về điều kiện kinh doanh mạnh mẽ nhằm loại bỏ những quy định gây cản trở cho hoạt động kinh doanh.

Ở nước ta, trong 15 năm qua, Chính phủ đã và đang có rất nhiều nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp mạnh mẽ nhằm cải thiện chất lượng quy định về điều kiện kinh doanh; nhưng kết quả đạt được còn hạn chế, chưa đáp ứng mục tiêu đặt ra và mong muốn của cộng đồng doanh nghiệp, xã hội.

Để đảm bảo quy định về kiểm soát điều kiện kinh doanh trở thành một công cụ hiệu quả trong cải cách về điều kiện kinh doanh, thì phải đảm bảo một số nội dung sau đây:

Thứ nhất, phải xây dựng được một tiêu chí thế nào là một quy định về điều kiện kinh doanh tốt (không hạn chế cạnh tranh, không tạo rào cản gia nhập thị trường, không hạn chế sáng tạo, không tác động bất lợi đến doanh nghiệp nhỏ và vừa và rõ ràng, chính xác, dễ hiểu).

Thứ hai, cần áp dụng thêm quy trình soạn thảo, thẩm tra, thẩm định dự thảo về điều kiện kinh doanh chặt chẽ hơn so với soạn thảo văn bản thông thường. Cuối cùng, cần xem xét áp dụng một số nguyên tắc kiểm soát ban hành mới điều kiện kinh doanh, như nguyên tắc “một đổi một” ở Canada - nếu đưa ra một điều kiện mới thì phải bãi bỏ một điều kiện hiện hành.