Tâm phục - khẩu phục

“Trở lại lần này, tôi rất bất ngờ trước thành tựu lúa gạo Việt Nam”- ông Sakda Sineves bày tỏ sau chuyến đi thực tế lúa gạo tại Đồng Tháp vào đầu tháng 8.2023. Lĩnh vực khiến vị chuyên gia nông nghiệp “lão làng” ấn tượng nhất là lúa giống.

Không chỉ thừa nhận Việt Nam sản xuất được nhiều giống lúa cao sản ngắn ngày nhưng thơm, dẻo… vượt qua Thái Lan, ông còn đánh giá cao tính thích ứng rộng của giống lúa Việt Nam khi phù hợp với canh tác từng khu vực địa hình, địa lý và từng mùa trong năm.

Ngoài ra, ông Sakda đánh giá Việt Nam có cách làm lúa giống rất độc đáo. Theo đó, bên cạnh các tổ chức khoa học do Nhà nước đầu tư, còn có hệ thống tư nhân, phần lớn là nông dân tự bỏ tiền túi ra nghiên cứu, nhân giống và phân phối lúa giống.

Ông cảm kích tinh thần tự nguyện sử dụng giống lúa của nhà nông Việt Nam. Mặc dù chất lượng lúa sau thu hoạch của nhiều hộ rất tốt, hoàn toàn có thể làm giống cho vụ tới, nhưng hầu hết đều chọn sử dụng giống lúa mới do các cơ sở lúa giống cung cấp. Điều này không chỉ giúp nông dân Việt Nam thuận tiện tăng năng suất lúa, chất lượng gạo, mà còn tăng khả năng thân thiện môi trường do tiết giảm sử dụng phân, thuốc phòng trị bệnh so với việc sử dụng giống lúa cũ.

“Thực tế chuyến công tác cho chúng tôi cảm nhận giống lúa, chi phí sản xuất và phương thức canh tác giảm khí mê-tan để giải quyết vấn đề nhà kính và đẩy mạnh xuất khẩu gạo của Việt Nam đã lấn át Thái Lan” - ông Sakda nhấn mạnh - “Thái Lan sẽ khó bắt kịp Việt Nam”.

Đây không phải là phát biểu mang tính “ngoại giao”, mà là chia sẻ từ thực tế của các chuyên gia. Bởi trước chuyến đi này, nhiều nghiên cứu của giới chuyên gia Thái Lan cho thấy lúa gạo Việt Nam đã “vượt mặt” họ ở nhiều nội dung, lĩnh vực.

Tỉnh táo trước hào quang

“Nhiều chuyên gia nông nghiệp quốc tế mà tôi có dịp tiếp xúc, làm việc, đã bày tỏ kinh ngạc và nể phục trước hành trình phát triển của lúa gạo Việt Nam”- GS.TS Võ Tòng Xuân, chuyên gia lúa gạo hàng đầu thế giới chia sẻ.

Thậm chí có người còn gọi đó là bước tiến thần kỳ khi chỉ sau 14 năm (1975-1989), từ quốc gia thiếu đói, Việt Nam đã vươn lên trở thành cường quốc xuất khẩu gạo. Không chỉ luôn có mặt trong Top 3 thế giới về sản lượng xuất khẩu, nhiều năm gần đây, gạo Việt còn liên tục có mặt Top đầu tại cuộc thi gạo ngon nhất thế giới...

Dẫn chứng chuyện gạo ST25 (Gạo ngon Nhất thế giới năm 2019), GS Xuân cho biết, nguồn gốc ban đầu là Khao Dawk Mali 105, giống lúa dài ngày của Thái Lan, nhưng qua bàn tay, khối óc của nhóm tác giả Hồ Quang Cua (Sóc Trăng), đã khoác lên mình chiếc áo thuần Việt khi trở thành lúa cao sản ngắn ngày, nhưng có mùi thơm bền hơn cả cây mẹ.

Tuy nhiên, điều khiến nhiều quốc gia nể phục Việt Nam hơn chính là khả năng tạo ra kỳ tích lúa gạo trên diện tích đất gieo trồng rất khiêm tốn.

Sau những nỗ lực chuyển giao công nghệ của nhà khoa học, xây dựng chính sách hỗ trợ của Nhà nước… chính nhà nông là lực lượng trực tiếp điều khiển 3,6 triệu ha đất trồng lúa tạo ra lượng gạo không chỉ đủ nuôi 100 triệu dân mà còn xuất khẩu 6 - 6,5 triệu tấn/năm. Nhiều thương hiệu gạo thuần Việt không chỉ thay đổi thói quen “sính gạo ngoại” của nhiều người tiêu dùng trong nước, mà còn tạo cơn sốt trên thị trường quốc tế như: ST, OM…

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo: Việt Nam đáng tự hào nhưng không được phép tự mãn. Bởi bên cạnh thành tựu, cây lúa hạt gạo Việt Nam đang và sẽ tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Đó không chỉ là nguy cơ nước biển dâng, làm giảm diện tích đất canh tác, mà còn có từ khả năng “bùng nổ” của các đối thủ.

Theo ông Tuyên, bên cạnh việc tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng khoa học để gieo trồng lúa, chế biến gạo ngày càng tốt hơn về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm…