Mặ dù, thời gian qua Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã liên tiếp ban hành những chính sách nhằm định hướng ổn định lãi suất, hoặc có thể giảm thêm theo như yêu cầu của Chính phủ.
Lãi suất có tín hiệu tăng lên?
Mới đây, NHNN đã giảm một loạt lãi suất điều hành chủ chốt như lãi suất tái cấp vốn, chiết khấu, cho vay qua đêm thanh toán bù trừ và lãi suất cho vay các lĩnh vực ưu tiên. Tuy nhiên, trong khi lãi suất trên thị trường trái phiếu và liên ngân hàng đã giảm về đáng kể so với giai đoạn trước đó, thì lãi suất tiền gửi gần như không giảm thêm. Thống kê cho thấy, lãi suất bình quân tiền gửi kỳ hạn dưới sáu tháng trong tháng 9 đã tăng 0,03%, kỳ hạn từ 6-11 tháng tăng 0,02% so với tháng 8.
Mặc dù, Thủ tướng Chính phủ tiếp tục yêu cầu ngành ngân hàng phải giảm lãi suất cho vay thêm 0,5%. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của một số chuyên gia kinh tế thì rõ ràng trong tình hình lãi suất huy động đầu vào của các ngân hàng không giảm được thì rất khó để lãi suất cho vay giảm theo, nhất là khi mục tiêu tín dụng của các ngân hàng đã được điều chỉnh tăng lên gần đây.
Có thể dễ dàng nhìn thấy trong tháng 9 vừa qua, nhiều ngân hàng tiếp tục tăng lãi suất tiền gửi để chuẩn bị vốn đáp ứng nhu cầu cho vay cuối năm. Trong khi đó, lãi suất trên thị trường liên ngân hàng cũng có dấu hiệu tăng trở lại từ giữa tháng 8 đến nay.
Ngoài ra, cập nhật gần nhất của Tổng cục Thống kê cũng cho thấy, tăng trưởng tín dụng của nền kinh tế đến 20.9.2017 đạt 11,02%, trong khi tăng trưởng huy động vốn chỉ đạt 10,08%.
Với tình trạng huy động vốn không theo kịp nhu cầu vốn cho vay trong thời gian qua cũng như những tháng cuối năm nay thì lãi suất cho vay khó có thể giảm thêm như kỳ vọng.
Một nguyên nhân khác được nhắc đến như là một áp lực lên việc hạ lãi suất đó chính là nhu cầu ngoại tệ tăng trong giai đoạn quý 4 của các doanh nghiệp để nhập khẩu, hoàn trả các khoản vay ngoại tệ, cũng như hoạt động đẩy mạnh kinh doanh ngoại tệ của các ngân hàng nhằm tối đa hóa lợi nhuận trong những tháng cuối năm. Với tình trạng tiền đồng chịu áp lực mất giá thì lãi suất tiền đồng buộc phải neo ở một mức hấp dẫn đủ để người gửi tiền không chuyển sang đầu tư lướt sóng tỷ giá.
Vẫn còn yếu tố hỗ trợ
Theo báo cáo của Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia về thị trường tài chính 9 tháng đầu năm, thanh khoản của hệ thống ngân hàng nhìn chung khá tốt.
Tỷ lệ tín dụng/huy động (LDR) bình quân của hệ thống đạt khoảng 87,2%, tăng so với mức 87% thời điểm cuối quý II và cao hơn khá nhiều so với cuối năm 2016 (85,47%) và năm 2015 (85,6%). Tỷ lệ LDR bằng VND là 88%, bằng ngoại tệ là 73%.
Tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn bình quân của hệ thống TCTD ước khoảng 33,4%, giảm nhẹ so với cuối năm 2016 (34,5%). Tuy vậy, theo Ủy ban Giám sát tài chính, tỷ lệ này tại một số TCTD cao sát mức trần quy định 50% tại Thông tư 06 của NHNN.
Đến nay, NHNN đã hoàn tất lấy ý kiến đóng góp về Dự thảo sửa đổi lần 2 Thông tư 36/2014/TT-NHNN. Một trong các nội dung thay đổi quan trọng là việc giãn lộ trình giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn.
Thông tư 06/2016 sửa đổi Thông tư 36/2014 quy định sẽ giảm tỷ lệ này về mức 40% vào đầu năm 2018 tới đây. Tuy nhiên, nếu dự thảo này được thông qua, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn từ ngày 1.1.2018 sẽ giảm từ 50% xuống 45% đối với Ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Mức 40% sẽ được áp dụng từ đầu năm 2019.
Nhờ thanh khoản khá tốt, lãi suất huy động VNĐ giảm nhẹ. Tính đến tháng 9, lãi suất huy động bình quân giảm 0,03-0,05 điểm % so với cuối quý 2/2017 và tương đương so với thời điểm đầu năm.
Báo cáo của UBGSTCQG cũng cho biết, lãi suất cho vay giảm nhẹ, đặc biệt đối với các lĩnh vực ưu tiên. Hiện tại, lãi suất cho vay đối với các lĩnh vực ưu tiên giảm từ 0,5-1%; đối với khách hàng tốt còn khoảng 4-5%/năm.
Theo số liệu của NHNN, tính tới thời điểm cuối tháng 8, mặt bằng lãi suất huy động VND phổ biến ở mức 0,8-1%/năm đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng; 4,5-5,4%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng; 5,4-6,5%/năm đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 6 tháng đến dưới 12 tháng; kỳ hạn trên 12 tháng ở mức 6,4-7,2%/năm.
Trong khi đó, mặt bằng lãi suất cho vay phổ biến đối với các lĩnh vực ưu tiên ở mức 6-6,5%/năm đối với ngắn hạn, các NHTM nhà nước áp dụng lãi suất cho vay trung và dài hạn phổ biến đối với các lĩnh vực ưu tiên ở mức 9-10%/năm. Lãi suất cho vay các lĩnh vực sản xuất kinh doanh thông thường ở mức 6,8-9%/năm đối với ngắn hạn; 9,3-11%/năm đối với trung và dài hạn. Đối với nhóm khách hàng tốt, tình hình tài chính lành mạnh, minh bạch, lãi suất cho vay ngắn hạn từ 4-5%/năm.
Tiếp tục giữ nguyên nhận định tương tự các tháng trước đó, Ủy ban cho rằng vẫn còn những yếu tố hỗ trợ để giảm mặt bằng lãi suất cho vay trong quý IV/2017.
Thứ nhất, áp lực từ phía tỷ giá không quá lớn do chỉ số Dollar Index đã giảm khá mạnh.
Cùng đó, theo Ủy ban, lạm phát nhiều khả năng trong tầm kiểm soát (dưới 4%). Việc phát hành TPCP các tháng cuối năm chỉ còn chưa tới 20% kế hoạch, lợi suất TPCP các kỳ hạn vẫn thấp hơn khoảng khoảng 1-1,5 điểm % so với đầu năm 2017, tạo điều kiện hỗ trợ lãi suất.
Cuối cùng, một yếu tố hỗ trợ quan trọng khác đến từ phía cơ chế, pháp lý về xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 của Quốc hội.