Hạt dẻ Trùng Khánh có kích thước khá lớn, vỏ dày cứng, màu nâu bóng, trên vỏ có lớp lông tơ màu trắng nhạt, bên trong là lớp vỏ lụa mỏng bao lấy nhân vàng ươm.

Điều khiến hạt dẻ Trùng Khánh nổi tiếng không chỉ ở kích thước mà còn ở chất lượng nổi trội với vị ngọt, bùi tự nhiên và rất thơm so với hạt dẻ ở các vùng khác. Đây là lý do khiến hạt dẻ Trùng Khánh được nhiều người ưa chuộng.

Hạt dẻ Trùng Khánh ngon nhờ điều kiện tự nhiên chỉ nơi đây mới có. Khu vực này được phân bố ở các sườn đồi có độ cao khoảng 450-600m, xung quanh được bao bọc bởi núi đá vôi tạo nên khí hậu mát mẻ quanh năm thích hợp cho sự phát triển và sinh trưởng của cây dẻ.

Loài cây bản địa này nhiều năm qua mang lại nguồn thu nhập kinh tế cao, hơn hẳn một số loại cây trồng khác, cho người dân huyện Trùng Khánh. Vào mùa thu hoạch, hạt dẻ Trùng Khánh được bán với giá từ 100 - 150 nghìn đồng/kg.

Thế nhưng cho đến nay, thương hiệu hạt dẻ Trùng Khánh vẫn ít nhiều bị lấn át ngay trên "sân nhà". Tại TP Cao Bằng cũng thường không có hạt dẻ Trùng Khánh để bán.

Các tiểu thương thẳng thắn: "Hạt dẻ Trung Quốc có giá 60 nghìn đồng/kg, dẻ từ Lạng Sơn, hay Bắc Kạn thi thoảng có xuất hiện với giá 70 nghìn đồng/kg.

Còn hạt dẻ Trùng Khánh thường được bán với giá 120 nghìn/kg, tuy nhiên chính vụ dẻ chín là tháng 9 - 10 hàng năm. Sau khoảng thời gian đó dẻ Trùng Khánh không còn".

Lý do dẻ Trùng Khánh nhanh chóng "mất tích" tại các sạp hàng vì hạt sẽ bị hỏng hoặc nảy mầm nếu để tự nhiên khoảng 10-15 ngày. Nếu dùng hóa chất để bảo quản thì sẽ ảnh hưởng đến chất lượng. Việc người dân bị thương lái ép giá đã xảy ra khi người trồng chấp nhận bán tháo kẻo hạt bị hỏng.

Không chỉ thế, nhiều người còn trộn các loại hạt dẻ khác và gắn mác dẻ Trùng Khánh để bán kiếm lời. Hành động này ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và giá trị thương mại của hạt dẻ Trùng Khánh.

Trao đổi với PV, ông Nguyễn Thái Hà - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Cao Bằng - cho hay, cây dẻ có giá trị lớn nhưng người dân vẫn trồng theo lối quảng canh, trồng cây gieo từ hạt, gần 10 năm mới cho thu hoạch quả.

Cây dẻ không được chăm sóc, nhiều cây đã già cỗi, một số cây bắt đầu chết hoặc cho sản lượng thấp. Nhưng mặt khác, nếu năm nào cũng chăm sóc quá nhiều, phân bón quá nhiều chất lượng hạt cũng có thể không còn ngon.

Thời gian tới, để nâng cao tính cạnh tranh cũng như đưa thương hiệu hạt dẻ Trùng Khánh phát triển tương xứng với tiềm năng, người đứng đầu ngành nông nghiệp tỉnh Cao Bằng đã đưa ra các việc cần làm.

Đầu tiên, câu chuyện bảo quản hạt dẻ sau thu hoạch rất quan trọng, địa phương đang tập trung nghiên cứu để có thể làm chủ công nghệ bảo quản từ cơ sở đó sẽ nhân rộng diện tích trồng cây dẻ.

Tiếp đó, tập quán canh tác sản xuất của người dân cần thay đổi. Từ chỗ quảng canh không chăm sóc chờ cây cho hạt tự nhiên cần chuyển sang thâm canh trồng và chăm sóc theo chuẩn khoa học, hồi sức, tạo tán cho cây sau vụ chín hạt để vụ tới cây đảm bảo năng suất.

"Khi người dân thay đổi, năng suất và chất lượng tốt, thu nhập của người dân đảm bảo, bà con sẽ tiếp tục gắn bó với việc trồng loại cây này" - ông Nguyễn Thái Hà thông tin.