Nhằm giảm thiểu tình trạng ô nhiễm môi trường và thiếu điện sản xuất, giai đoạn 2017 - 2021, Trung Quốc buộc nhiều nhà máy ximăng đóng cửa. Kết quả là Trung Quốc từ nước xuất khẩu clinker số 1 thế giới trong năm 2016 thì cuối năm 2017 lại trở thành nước nhập khẩu mặt hàng này.
Hưởng lợi từ xu hướng trên, xuất khẩu ximăng của Việt Nam đã liên tục tăng trưởng mạnh mẽ và đạt 45,7 triệu tấn trong năm 2021, tăng 20,2% và gấp 3 lần so với năm 2016.
Theo thống kê, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu clinker (ximăng bán thành phẩm), chiếm 63% tổng sản lượng xuất khẩu năm 2021. Vì vậy, mặc dù sản lượng xuất khẩu tăng trưởng mạnh nhưng hiệu quả hoạt động xuất khẩu lại không cao.
Theo Hiệp hội Ximăng Việt Nam (VNCA), xuất khẩu clinker sẽ làm giảm ít nhất 30 - 35% giá trị sản phẩm. Đặc biệt, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ không được hưởng lợi từ phần giá trị gia tăng của ximăng thành phẩm.
Trước áp lực dư cung lớn, xuất khẩu là kênh tiêu thụ quan trọng giúp ngành ximăng Việt Nam giảm áp lực hàng tồn kho và cạnh tranh trong thị trường nội địa.
Tuy nhiên, VNDirect cho rằng, trong thời gian ngắn hạn, việc chi phí vận chuyển tăng cao và rủi ro bị ép giá do phụ thuộc lớn vào một thị trường là Trung Quốc sẽ không giúp các doanh nghiệp ximăng Việt Nam cải thiện lợi nhuận từ việc sản lượng xuất khẩu tăng thêm.
Mặt khác, thị trường bất động sản dân dụng Trung Quốc vốn chiếm 30-50% tổng tiêu thụ ximăng của quốc gia này, vẫn đang gặp áp lực về thanh khoản với việc một loạt nhà phát triển lớn đối mặt với việc vỡ nợ.
Theo đơn vị tư vấn ximăng toàn cầu – IA Cement dự báo, nhu cầu tiêu thụ ximăng tại Trung Quốc vẫn sẽ giảm so với cùng kỳ trong năm 2022.
Bên cạnh đó, Nghị định 101/2021/NĐ-CP cho biết, thuế xuất khẩu clinker dự kiến sẽ tăng từ 5% lên 10% từ ngày 1.1.2023 nhằm hạn chế xuất khẩu khoáng sản. Tuy nhiên, VNDirect cho rằng việc tăng 5% thuế xuất khẩu sẽ không gây ảnh hưởng quá lớn đến sản lượng xuất khẩu của Việt Nam khi nguồn cung tại thị trường nội địa vẫn rất lớn.
“Trong năm 2022 – 2023, hoạt động xuất khẩu xi măng và clinker của Việt Nam sẽ giảm lần lượt 1,5% - 2,0%, xuống mức 45 triệu tấn”, VNDirect dự báo.