Tình trạng trên xảy ra trong bối cảnh sau khi Ấn Độ ra lệnh cấm xuất khẩu gạo và nguồn cung lương thực nói chung của châu Á bị ảnh hưởng do thời tiết bất lợi.
“Giá gạo toàn cầu đặc biệt đáng lo ngại. Rõ ràng là biến động giá thực phẩm sẽ tiếp tục trong những tháng tới” - Qingfeng Zhang - Giám đốc cấp cao của Ngân hàng Phát triển Châu Á, nói với CNBC.
Ngoài Ấn Độ, lạm phát lương thực ở châu Á trong năm nay đã tương đối được kiểm soát. Tuy nhiên, nhiều yếu tố cộng hưởng đã góp phần gây nguy cơ thiếu nguồn cung gạo, khiến các mặt hàng thực phẩm ở châu Á tăng mạnh.
Có thể kể đến do trái đất nóng lên, El Nino, Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc, hạn chế thương mại…
Ở đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng giá lương thực 2010-2012, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) từng ước tính, giá lương thực tăng 10% ở châu Á đang đẩy 64,4 triệu người vào tình trạng nghèo đói, đưa tỉ lệ nghèo từ 27% tăng lên 29% trong thời gian đó.
Erica Tay - chuyên gia kinh tế của Maybank phụ trách khu vực Thái Lan và Trung Quốc - cho biết: “Giá lương thực chắc chắn đã tăng vọt và điều đó góp phần gây ra cảnh báo về tâm lý hoảng loạn tích trữ hàng hóa. Nhưng nếu bạn nhìn vào dữ liệu cung và cầu tổng thể, các nước châu Á đang ở vị thế rất tốt để vượt qua cú sốc về giá và cung trên thị trường gạo”.
Thực tế, một số quốc gia trong khu vực như: Thái Lan, Việt Nam, Myanmar và Campuchia là những nước xuất khẩu ròng. Trung Quốc, thị trường gạo lớn nhất thế giới, nhu cầu gạo từ Việt Nam và Myanmar chỉ là 1%, do đó, nước này “bị ảnh hưởng rất ít” kể cả khi Ấn Độ thiếu nguồn cung.
Hơn nữa, giá gạo tăng đột biến này đang diễn ra trong bối cảnh giá lương thực giảm đi trên diện rộng. Giá lương thực nói chung (theo chỉ số giá thực phẩm FAO của Liên Hợp Quốc) đã giảm khoảng 23% so với mức đỉnh hồi tháng 3 năm ngoái.
Dù vậy, nguồn cung gạo ở Trung Quốc đang bị đe dọa sau khi mức cảnh báo lũ lụt được nâng lên ở 3 tỉnh chiếm gần 25% sản lượng gạo của cả nước. Kho dự trữ gạo hiện chỉ đáp ứng tối thiểu 8 tháng so với nhu cầu theo năm.
“Đây là một trong những di sản của COVID-19. Các quốc gia đang nhận ra rằng dù đó là cú sốc thương mại hay cú sốc nguồn cung nông nghiệp, họ cần phải chuẩn bị để vượt qua những gián đoạn này. Tất cả đã thực sự học được bài học từ ba năm qua về việc tích trữ” – bà Tay nói.
Vị chuyên gia cũng nhận định, bên cạnh nguồn cung gạo bị ảnh hưởng, sản lượng nông nghiệp nói chung cũng có thể bị kéo theo.
Trong một báo cáo ngày 3.8, Ngân hàng Morgan Stanley cho biết, dự trữ lương thực toàn cầu tăng cao, đặc biệt là ở châu Á, đã giúp hạn chế sự biến động trong sản xuất và giảm thiểu tác động kinh tế từ quan điểm của người tiêu dùng.
Do đó, ngân hàng đầu tư có trụ sở tại Hoa Kỳ dự kiến sự biến động liên quan tới El Niño trước tiên sẽ thông qua lạm phát và sau đó là cán cân thương mại ròng. Nguyên nhân chủ yếu do thực phẩm chiếm tỉ trọng lớn (khoảng 30% đến 40%) trong chỉ số giá tiêu dùng ở hầu hết các nước mới nổi ở châu Á.
Ngoại trừ Australia, Ấn Độ và Thái Lan, hầu hết các quốc gia ở châu Á -Thái Bình Dương đều là những nước nhập khẩu lương thực ròng. Singapore và Hồng Kông (Trung Quốc) phụ thuộc vào nhập khẩu gạo tới 100%.