Bất ngờ hơn nữa khi 4 tàu bay A321 từng thuộc quyền sở hữu của một hãng hàng không trong nước, nhưng hiện nay lại đang mang quốc tịch Guernsey.

Kế hoạch “đổi chủ” bất thường

Được biết, 4 tàu bay A321 này sản xuất theo đặt hàng riêng được khai thác bởi một hãng hàng không trong nước, trên cơ sở phương thức thuê mua tàu bay với các công ty tài chính Nhật Bản, được các ngân hàng nước ngoài dàn xếp và tài trợ vốn.

Hãng bay này đã trả số tiền thuê mua các tàu bay trên và mua phần vốn đối ứng với giá trị hơn 76 triệu USD.

Tuy nhiên, đột ngột vào tháng 11.2021, các ngân hàng nước ngoài đơn phương chấm dứt hợp đồng thuê mua và bán khoản vay kèm theo tài sản đảm bảo là tàu bay cho Fitzwalter Capital Partners (Financial Trading) Limited (gọi tắt là FWC), dù trước đó, các ngân hàng và hãng hàng không Việt đã thống nhất về mặt nguyên tắc giãn khoản thanh toán 7 triệu USD cho 1 kỳ thanh toán của 4 tàu bay trên.

Đáng nói, đây cũng là thời điểm dịch bệnh COVID-19 căng thẳng nhất, các thành phố của Việt Nam, nhất là TPHCM phải thực hiện giãn cách xã hội nghiêm ngặt, tạm dừng khai thác hoạt động hàng không.

Câu hỏi đặt ra là FWC và mục đích thực sự của vụ mua bán nợ bất thường này là gì?

FWC chỉ mới được thành lập tháng 9.2021, trước thời điểm mua lại khoản vay từ các ngân hàng hơn 1 tháng.

Dù tự giới thiệu mình là một công ty đầu tư tư nhân toàn cầu, đầu tư đa dạng ngành nghề, lĩnh vực và tài sản, bao gồm cả máy bay nhưng thực tế cho thấy FWC không có bất kỳ hoạt động đầu tư cụ thể nào.

Công ty này cũng không hề sở hữu bất kỳ máy bay nào hay có bất kỳ hoạt động nào liên quan đến hàng không hay cho thuê tàu bay.

FWC sau khi mua lại khoản vay từ ngân hàng đã chuyển giao quyền cho FW Aviation (Holdings) 1 Limited (gọi tắt là FWA) - một quỹ mới tinh được thành lập vào tháng 10.2021 - một tháng trước sự việc chấm dứt hợp đồng không hợp lệ của ngân hàng. Hiện FWA và hãng bay Việt Nam đang là các bên liên quan trong vụ tranh chấp tại Tòa án Anh, song chưa có lịch xét xử.

Trong thời gian chờ phán quyết cuối cùng của Tòa án Anh, FWA và hãng hàng không Việt Nam thống nhất tạm thời bàn giao các tàu bay trên cơ sở “nguyên trạng và tại chỗ” nhằm mục đích giảm thiểu chi phí, thiệt hại phát sinh và cũng để tạo tiền đề thiện chí phục vụ cho dự định đàm phán thương mại giữa hai bên, để tàu bay tiếp tục khai thác trong khi chờ quyết định cuối cùng giữa các bên hoặc của tòa.

Tuy nhiên, trái ngược với thiện chí từ phía hãng hàng không Việt Nam, FWA ngay sau khi nhận bàn giao các tàu bay và hồ sơ kỹ thuật đi kèm, đã nhanh chóng tiến hành xóa đăng ký quốc tịch Việt Nam và đăng ký quốc tịch Guernsey (một hòn đảo nhỏ - PV), cho cả 4 tàu bay.

Trên đăng ký hiện tại của 4 tàu bay, lần lượt chủ sở hữu là FW Aviation (Holdings) 8906 Limited (gọi tắt là FWA 8906), FWA 8937, FWA 8577, FWA 8592.

Các công ty này cùng được thành lập bởi Carey Olsen Nominees Jersey Limited - một đơn vị chuyên làm giấy tờ thành lập công ty và đứng tên thay cho chủ sở hữu thật sự.

Vậy FWC, FWA và 4 công ty sở hữu máy bay có liên quan gì tới nhau?

Theo tìm hiểu, tất cả các công ty trên đều được cùng sở hữu bởi các ông chủ chung, dù chuyển hình thức đứng tên khác nhau, song người hưởng lợi ích thực sự đằng sau không thay đổi.

Bất thường hơn nữa khi tên 4 công ty sở hữu máy bay là FWA 8906, FWA 8937, FWA 8577, FWA 8592 trùng khớp với mã số xuất xưởng của 4 tàu bay.

Song khi 4 công ty trên được thành lập (ngày 27.10.2021), FWC chưa hề mua lại các khoản vay từ các ngân hàng.

Vì sao các công ty này có thể “tiên đoán" trước được họ sẽ sở hữu các máy bay trong tương lai để mà đặt tên trùng khớp hoàn toàn như vậy?

Phải chăng đã có sự thỏa thuận ngầm giữa các ông chủ của FitzWalter với các ngân hàng chủ nợ của hãng hàng không Việt Nam về việc mua bán các khoản vay, cưỡng chiếm tàu bay?

Nếu như vậy, mục đích đặc biệt của các công ty này chính là để cưỡng chiếm các tàu bay với giá rẻ mạt, mà bước đầu tiên chính là việc ngân hàng bất ngờ bán nợ dù đã đồng ý giãn thanh toán.

Và các bước sau đó đã được khởi động rất tinh vi và bất ngờ như đổi quốc tịch, đưa vụ tranh chấp ra Tòa án Anh…

Không đủ căn cứ pháp lý xuất 4 tàu bay khỏi Việt Nam

Sau kế hoạch “đổi chủ” bất thường, FWA đang đẩy nhanh các hành động để đưa 4 tàu bay tranh chấp trên ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Tuy nhiên, khi nộp hồ sơ xin thay đổi quốc tịch tàu bay từ Việt Nam sang Guersney, FWA đã không xin Giấy chứng nhận bay xuất khẩu theo quy định của pháp luật Việt Nam.

Trong khi đó, tàu bay đã đăng ký quốc tịch Guersney, cho nên Cục Hàng không Việt Nam không còn quyền tài phán với tàu bay mang quốc tịch nước khác, nên không thể cấp giấy chứng nhận bay xuất khẩu theo quy định tại Thông tư 01/2011/TT-BGTVT của Bộ Giao thông Vận tải.

Trong một văn bản trả lời FWA, Cục Hàng không Việt Nam nêu rõ Cục Hàng không Việt Nam không còn thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện bay xuất khẩu cho tàu bay đã xóa đăng ký quốc tịch Việt Nam và đăng ký quốc tịch nước khác cho FWA.

Ngoài ra, theo điểm a, khoản 1 Điều 10 Nghị định số 68/2015/NĐ-CP, một trong các điều kiện để xuất khẩu tàu bay là “có Giấy chứng nhận bay xuất khẩu còn hiệu lực do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp”.

Do đó, khi thực hiện thủ tục tái xuất, ngoài hồ sơ hải quan theo quy định, doanh nghiệp bắt buộc phải nộp Giấy chứng nhận đủ điều kiện bay xuất khẩu còn hiệu lực do Cục Hàng không Việt Nam cấp.

Để “né” quy định này, FWA đã nộp hồ sơ xin Cục Hàng không Việt Nam cấp phép bay Ferry (bay chuyển vùng quốc tế), nhằm đưa máy bay ra khỏi Việt Nam mà không cần thủ tục xuất khẩu tàu bay.

Nếu FWA đưa được 4 tàu bay ra khỏi Việt Nam “một đi không trở lại”, không chỉ hãng hàng không thiệt hại rất lớn mà hệ lụy về thuế có thể tính tới hàng trăm triệu USD, trong lúc chờ phán quyết chính thức của Tòa án Anh về việc chiếm hữu tàu bay.

Các chuyên gia pháp lý khẳng định, 4 tàu bay trên không được phép bay mà không làm thủ tục xuất khẩu khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Lý do theo khoản 4 điều 39 Luật Hàng không dân dụng Việt Nam năm 2006, trong trường hợp các bên cho rằng hợp đồng thuê tàu bay đã chấm dứt hiệu lực thì phải thực hiện “tái xuất tàu bay thuê” chứ không phải là thực hiện bay Ferry.

Nghị định 125 của Chính phủ yêu cầu “phép bay” phải nêu rõ mục đích chuyến bay, nếu FW chỉ xin ghi mục đích bay là Ferry trong phép bay là không đúng quy định. Do đó, FW không thể “xuất khẩu chui" bằng hình thức bay Ferry mà vẫn phải xin Giấy chứng nhận đủ điều kiện bay xuất khẩu.

Được biết, tòa kinh tế tại Việt Nam đã thụ lý đơn khởi kiện của hãng hàng không tới các ngân hàng nước ngoài vì chấm dứt hợp đồng không hợp lệ trong thời gian giãn cách xã hội gây thiệt hại cho hãng hàng không, khiến những tàu bay mới trong đội máy bay của Việt Nam phải tạm ngưng hoạt động. Những tàu bay cần phải được khai thác, phục vụ nhu cầu của xã hội, tránh lãng phí.

Đây cũng là tài sản, đối tượng tranh chấp của vụ kiện đang thụ lý.

Đội máy bay của các hãng hàng không là nguồn lực quốc gia, vụ tranh chấp giữa FWA và hãng bay Việt Nam cho thấy đang xuất hiện một cách thức mới để thâu tóm và trốn xuất khẩu tài sản của Việt Nam, mang tài sản trái phép khỏi Việt Nam trong lúc tòa án chưa có phán quyết.

Đây là hồi chuông cảnh báo tới các doanh nghiệp Việt Nam trong các vụ việc tương tự, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trong giao dịch quốc tế.