Báo Lao Động có trao đổi với Đại biểu Quốc hội Trần Văn Lâm, Uỷ viên Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội về vấn đề này.

Sửa đổi nghị định 95 lần này, Bộ Công Thương đề xuất chọn phương án giao toàn bộ việc điều hành giá xăng dầu, tính toán các chi phí kinh doanh xăng dầu cho Bộ Tài chính chủ trì, còn Bộ Công Thương sẽ phối hợp theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Ông nhận định thế nào về phương án này?

- Tôi cho rằng, đây là quan điểm đi ngược với chủ trương sửa đổi Luật Giá đã báo cáo Quốc hội lần 1 và dự kiến được thông qua vào kỳ họp Quốc hội tháng 5.2023.

Trong Luật Giá, có một chủ trương, định hướng rất quan trọng, đó là phân cấp, phân quyền trong vấn đề quản lý giá cho các bộ, ngành, địa phương. Tức là lĩnh vực hàng hoá do bộ ngành nào quản lý, bộ đó mới nắm sâu được, xem xét các yếu tố đầu vào để quyết định giá.

Nếu giao lĩnh vực quản lý, điều hành xăng dầu cho Bộ Tài chính thì bộ này không thể điều hành giỏi bằng bộ ngành quản lý, theo dõi trực tiếp được.

Ví dụ như thuốc men, Bộ Y tế xác định giá tốt hơn Bộ Tài chính vì Bộ Y tế biết một sản phẩm thuốc có cấu phần như thế nào. Lĩnh vực xăng dầu cũng tương tự như vậy.

Sắp tới, khi sửa đổi Luật Giá, lĩnh vực nào do bộ ngành nào phụ trách thì sẽ giao trực tiếp về cho bộ đó. Như xăng dầu của Công Thương, giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo, thuốc men thuộc Bộ Y tế... Bộ Tài chính sẽ chỉ mang tính chất hướng dẫn về nghiệp vụ cho bộ ngành. Do đó, đề xuất trao quyền quản lý xăng dầu cho Bộ Tài chính là không phù hợp và chắc chắn sẽ khó được thông qua.

Cũng theo dự thảo sửa đổi Nghị định 95 về kinh doanh xăng dầu, Bộ Công Thương đề xuất Nhà nước chỉ công bố giá định hướng, còn các chi phí khác do doanh nghiệp tự xác định và chịu trách nhiệm. Liệu có mạo hiểm nếu cho doanh nghiệp tự định giá không, thưa ông?

- Nhà nước quản lý giá trong các trường hợp sau: Thứ nhất có yếu tố độc quyền, bởi nếu doanh nghiệp độc quyền sẽ làm sai lệch các yếu tố hình thành giá. Lĩnh vực, ngành nghề nào có yếu tố độc quyền thì nhà nước phải quản lý giá, thậm chí định giá.

Thứ hai, nhà nước quản lý giá trong các trường hợp, bối cảnh đặc thù như thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh.

Hiện nay, Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nên những mặt hàng quan trọng thiết yếu như xăng dầu, điện cần sự tham gia quản lý của Nhà nước. Chỉ khi nào hoàn toàn tự do cạnh tranh, lúc bấy giờ để thị trường tự quyết định, định giá.

Nhiều doanh nghiệp xăng dầu cho biết, hiện nay, nguồn cung xăng dầu vẫn còn nhiều khó khăn. Trước và trong Tết, doanh nghiệp vẫn đảm bảo đủ hàng để phục vụ nhu cầu của nhân dân, nhưng sau Tết thì chưa biết thế nào. Bởi, doanh nghiệp đang rất lo lắng với chiết khấu 0 đồng, thậm chí âm nếu trừ các chi phí vận chuyển… Ý kiến của ông thế nào?

- Mức chiết khấu là mức giảm giá của đơn vị bán xăng dầu, có thể là các doanh nghiệp đầu mối, tổng đại lý, đại lý, thương nhân phân phối bán cho các đối tượng khác.

Doanh nghiệp bán lẻ ở cuối chuỗi cung ứng nên không thể tự quyết định mức chiết khấu cho mình mà phải trông vào doanh nghiệp đầu mối. Nếu chiết khấu vẫn thấp như hiện nay thì e rằng doanh nghiệp khó lòng “gồng lỗ” được.

Tôi cho rằng, các cơ quan có thẩm quyền cần tính toán mức chiết khấu cho doanh nghiệp để tránh tình trạng "doanh nghiệp càng bán càng lỗ" như thời gian qua.

Nhà nước cần kiểm soát chặt chẽ giá thành đầu vào của các doanh nghiệp đầu mối nhập khẩu xăng dầu, bảo đảm tính đúng, tính đủ chi phí thực tế cho đầu mối nhập khẩu.

Cùng đó, Nhà nước cần có quy định yêu cầu các đầu mối nhập khẩu chiết khấu cho các đại lý mức hoa hồng tối thiểu để bảo đảm đủ chi phí trong kinh doanh. Nếu không quy định mức chiết khấu tối thiểu sẽ khiến cho việc phân chia chiết khấu xăng dầu không có sự biến chuyển. 

- Xin cảm ơn ông!