Dấu hiệu về tình trạng "núp bóng" để trốn xuất xứ

Theo Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores), không thể phủ nhận cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã tạo ra cơ hội rất lớn cho ngành gỗ mở rộng xuất khẩu, đặc biệt ở những thị trường chiến lược.

Số liệu xuất khẩu từ Tổng cục Hải quan cho thấy kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam sang Mỹ liên tục tăng, từ 43% năm 2018 trên tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước, lên 50% năm 2019, và 53% vào 8 tháng của năm 2020.

Tuy nhiên, cơ hội cũng đồng hành với các rủi ro về gian lận thương mại.

“Chính phủ Mỹ đang thực hiện điều tra mặt hàng gỗ dán của Việt Nam được xuất khẩu vào Mỹ. Bên cạnh mặt hàng gỗ dán, hiện còn có 2 mặt hàng mà đang có tín hiệu rủi ro, đó là mặt hàng tủ bếp, tủ nhà tắm làm từ gỗ dán và ghế sofa có khung làm từ gỗ dán” – ông Đỗ Xuân Lập cảnh báo.

Số liệu thống kê cho thấy, trong 8 tháng của năm 2020, kim ngạch xuất khẩu tủ bếp từ Việt Nam sang Mỹ tăng trên 80%, kim ngạch xuất khẩu khung ghế sofa có khung làm từ gỗ dán sang Mỹ tăng trên 40%.

Cùng lúc đó, nhập khẩu thành phẩm làm các mặt hàng này từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng lần lượt là 153% với bộ phận làm tủ bếp. Đối với mặt hàng gỗ dán đã cắt thành từng bộ phận để làm sofa, số lượng nhập khẩu mặt hàng này tăng vọt lên vài nghìn mét khối/tháng trong nhiều tháng qua, dù trước đó cả năm 2019 và 2 tháng đầu năm 2020 Việt Nam không hề nhập khẩu mặt hàng này.

“Chúng ta cũng thấy các nhà máy của Trung Quốc đầu tư vào sản xuất mặt hàng này tại Việt Nam tăng vọt. Rõ ràng đã chuyển lợi thế của chúng ta cho lợi thế của các doanh nghiệp FDI Trung Quốc.

Thông tin từ các hiệp hội địa phương cũng cho biết hiện có một số doanh nghiệp Trung Quốc đang thuê pháp nhân một số doanh nghiệp của Việt Nam để nhập khẩu những sản phẩm đã hoàn thiện để xuất khẩu sang Mỹ. Đây là những dấu hiệu về gian lận thương mại tương đối rõ ràng” – ông Đỗ Xuân Lập thẳng thắn nêu ý kiến.

Kiểm soát chặt chẽ gian lận thương mại để cứu ngành gỗ

Kiểm soát chặt chẽ gian lận thương mại là vấn đề sống còn với ngành gỗ, bởi thực tế cho thấy Chính phủ Mỹ đang thực hiện điều tra mặt hàng gỗ dán của Việt Nam được xuất khẩu vào Mỹ để kiểm tra tình trạng “núp bóng” doanh nghiệp Việt Nam để gian lận thương mại.

Theo Chủ tịch Vifores Đỗ Xuân Lập, ngày 1.3.2020, Bộ Thương mại Hoa Kỳ (DOC) chính thức tiếp nhận đơn khởi kiện của Liên minh Thương mại công bằng gỗ dán cứng Hoa Kỳ đề nghị điều tra áp dụng chống lẩn tránh thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp sản phẩm đối với mặt hàng ván dán (mã HS 4412) xuất khẩu từ Việt Nam do có nghi ngờ có xuất xứ từ Trung Quốc.

Tiếp đó, ngày 6.9.2020, DOC đã quyết định khởi xướng điều tra, gửi bản câu hỏi khảo sát về số lượng và giá trị xuất khẩu ván dán sang Hoa Kỳ cho 55 doanh nghiệp Việt Nam và yêu cầu hoàn thành và gửi câu trả lời về DOC trước ngày 24.9.2020. Sau ngày 24.9.2020, DOC sẽ lựa chọn doanh nghiệp điều tra bắt buộc và tiến hành điều tra sơ bộ.

Hàn Quốc cũng áp thuế chống bán phá giá tạm thời với ván dán của Việt Nam. Ngày 26.5.2020, Bộ Kinh tế và Tài chính Hàn Quốc đã quyết định áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với ván dán nhập khẩu từ Việt Nam từ 9,18% đến 10,65%. Hiện nay, phía Hàn Quốc đã kết thúc điều tra thực tế tại các doanh nghiệp và sẽ công bố quyết định chính thức vào cuối tháng 9.2020.

Rõ ràng là tình trạng “núp bóng” doanh nghiệp sẽ khiến nguy cơ dòng chảy xuất khẩu gỗ của Việt Nam vào nhiều thị trường lớn bị ngưng trệ và nếu không thực hiện tốt việc kiểm soát gian lận thương mại, ngành chế biến và xuất khẩu gỗ sẽ gặp những rủi ro lớn.