Niềm tin không căn cứ

Theo TS Nguyễn Ngọc Mai - Viện Nghiên cứu Văn hoá - lý giải, phong tục thờ cúng Thần tài bắt nguồn từ Trung Quốc. Theo đó, người Trung Hoa thờ cúng rất nhiều vị Thần tài như Quan Thánh Đế Quân, Triệu Công Minh, Phạm Lãi... Họ đề cao tinh thần trung nghĩa, lễ tín của những người anh hùng lịch sử dân tộc.

Từ đó muốn truyền đạt tới thế hệ sau về những người thương nhân tham gia làm ăn, thương mại cần nêu cao tinh thần trung tín để duy trì nền thương mại có văn hoá.

Tuy nhiên khi phong tục này du nhập về Việt Nam lại gần như đánh mất bản chất gốc rễ. Thay vào đó, người Việt chỉ trông chờ vào khía cạnh bề nổi là cúng lễ để mong được phù hộ và đua nhau đi mua vàng để tích góp trong nhà mong năm mới hanh thông.

Điều này thể hiện rõ nét qua hàng dài người xếp hàng tại con phố vàng Trần Nhân Tông từ tờ mờ sớm hôm qua - 31.1, tức mùng 10 tháng Giêng. Có khách hàng đã kiên trì 16 năm liên tiếp mua vàng với mong muốn lấy may. Thậm chí trước ngày vía Thần tài 2 hôm, đã có người mua tới 100 cây vàng.

Theo TS Mai, thực tế chẳng hề có một tài liệu, sử sách nào ghi chép lại rằng mua vàng ngày Thần tài sẽ mang lại may mắn và giàu sang. Trong tín ngưỡng dân gian của người Việt cũng không có ông Thần tài. Tất cả dường như chỉ là thành quả của nỗ lực quảng bá từ phía hộ kinh doanh vàng, cộng với niềm tin mù quáng đã tạo nên phong trào mua vàng ngày mùng 10 tháng Giêng.

Vía Thần tài hay vía tiệm vàng?

Lời lãi đâu chưa thấy nhưng vía Thần tài lại đang thành vía tiệm vàng. Tận dụng niềm tin tín ngưỡng này mà các cơ sở kinh doanh kim loại quý đã dồn sức tung ra lượng sản phẩm tăng tới 18% so với năm trước. 

Đại diện kinh doanh của DOJI, Bảo Tín Minh Châu, Phú Quý... đều lạc quan về lượng khách hàng tăng từ 20 - 30% so với cùng kỳ. Doanh thu bỏ túi cũng dâng lên tương ứng theo số người mua đó.

Trong khi đó xét từ phía người mua, sản phẩm đắt hàng nhất hôm qua là vàng rồng Thăng Long 999.9 hiện giảm 120.000 đồng và 420.000 đồng/lượng lần lượt ở chiều mua vào - bán ra. Tính ra thì người mua hiện lỗ ngay 1.490.000 đồng/lượng chỉ sau một ngày.

Tương tự, vàng miếng SJC hôm nay tăng 300.000 đồng/lượng ở chiều mua vào và giảm 300.000 đồng/lượng ở chiều bán ra. Như vậy, người mua lỗ 1.120.000 đồng/lượng chỉ sau ngày vía Thần Tài.

Sau cùng, TS Nguyễn Ngọc Mai nhắn nhủ: "Sự may mắn, giàu sang và hanh thông trong cuộc đời mỗi người phụ thuộc rất nhiều vào môi trường sống, tài năng và trí tuệ chứ hoàn toàn không do mua một chút vàng ngày vía Thần tài. Đây là một tâm lý rất cần thay đổi".