Thời gian qua, nhiều nhà đầu tư điện mặt trời "kêu cứu" vì mòn mỏi chờ giá mới sau khi Quyết định 13 cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời hết hiệu lực vào ngày 31.12.2020, ông Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam (VEA) - cho rằng, với năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió), chính sách giá FIT với giá mua điện 8,38-9,35 cent một kWh là hấp dẫn, đã thu hút lượng lớn nhà đầu tư vào lĩnh vực này.
Đến cuối 2021, công suất điện mặt trời, điện gió gần 21.000 MW, chiếm khoảng 27% tổng công suất đặt toàn hệ thống điện.
"Các nhà đầu tư thấy giá cao ồ ạt xây dựng các dự án điện gió, điện mặt trời và mặt trời áp mái, bổ sung công suất cho hệ thống điện Việt Nam khoảng 27%" - Chủ tịch VEA nhận xét.
Nhấn mạnh năng lượng tái tạo tới đây vẫn là chìa khoá chuyển đổi năng lượng, thực hiện mục tiêu phát thải ròng về 0 vào năm 2050, ông Ngãi nói, cần phát triển có chọn lọc hơn loại năng lượng này.
Một trong số giải pháp Chủ tịch VEA đề cập là, nhà chức trách cần sớm ban hành cơ chế đấu thầu hoặc khung giá mới để chọn nhà đầu tư và "tránh năng lượng tái tạo phát triển ồ ạt như vừa qua".
Việc sẽ không tiếp tục giá ưu đãi FIT sau khi các cơ chế, chính sách khuyến khích của Chính phủ hết hiệu lực và sẽ chuyển sang đấu thầu giá cũng được ông Bùi Quốc Hùng - Phó cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) - đề cập tại họp báo thường kỳ Bộ Công Thương chiều 16.6.
"Cơ chế hỗ trợ của nhà nước chỉ áp dụng trong một thời gian nhất định để khuyến khích, thu hút dự án đầu tư phát triển các dự án năng lượng tái tạo. Việc kéo dài giá ưu đãi FIT đến nay không còn phù hợp nữa.
Bộ Công Thương đang được Chính phủ giao xây dựng Thông tư, quy định về khung giá và xây dựng cơ chế đấu thầu cho chủ đầu tư trong các loại hình phát điện. Thông tư này vẫn đang trong quá trình dự thảo" - ông Hùng nói.
Theo nhà đầu tư, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư trong lĩnh vực năng lượng tái tạo có ưu điểm là tính cạnh tranh cao, điểm khó khăn là cách thức tổ chức. Bởi nếu không có quy trình, quy định cụ thể, có thể gây ra hệ luỵ sau này.
Về mặt pháp lý, các quy định đã có trong Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư, song việc tổ chức, xây dựng quy trình, quy định cho đấu thầu trong năng lượng tái tạo có những khó khăn nhất định. Các quy hoạch đất đai và quy hoạch điện cần phải làm đồng bộ, sửa đổi cho phù hợp.
"Quan trọng hơn cả phải có quy định khung giá mới để các nhà đầu tư điện mặt trời có kế hoạch thực hiện dự án. Hiện nay, rất nhiều doanh nghiệp phải thanh lý chính máy móc, thiết bị đã đầu tư lên tới hàng trăm tỉ đồng để có tiền trả nợ ngân hàng” - ông Trịnh Ngọc Quyết Tiến, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại dịch vụ xây lắp Tiến Thịnh, cho biết.
Trao đổi với Lao Động, ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - cho rằng, muốn có cơ chế giá mới chắc phải chờ Quy hoạch Điện VIII được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Quy hoạch Điện VIII là căn cứ để thiết kế cơ chế đấu thầu, khung giá mới cho điện mặt trời.
Hiện Quy hoạch Điện VIII đã được Hội đồng thẩm định thông qua, được Bộ Công Thương trình Thủ tuớng phê duyệt. Tại hành lang Quốc hội, nói với Lao Động, ông Nguyễn Hồng Diên - Bộ trưởng Bộ Công Thương - cho hay: "Quy hoạch Điện VIII dự kiến được phê duyệt trong tháng 6.2022".
Cần sớm ban hành cơ chế
Ông Nguyễn Anh Tú - Phó ban Kế hoạch Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) - cho biết, theo dự thảo Quy hoạch Điện VIII, bình quân mỗi năm cần đầu tư 3,45 tỉ USD vào lưới truyền tải điện. Trong khi đó, thực tế giai đoạn 2011-2020 mỗi năm EVN thu xếp được khoảng 1 tỉ USD.
Như vậy, ông Tú cho rằng, rất cần cơ chế cụ thể, rõ ràng hơn về xã hội hóa đầu tư, khuyến khích tư nhân đầu tư vào truyền tải điện.
Luật Điện lực sửa đổi, bổ sung một số điều cho phép tư nhân tham gia đầu tư truyền tải, nhưng gần nửa năm vẫn chưa có hướng dẫn chi tiết từ cơ quan quản lý về vấn đề này, nhất là về giá truyền tải, quản lý chi phí đầu tư, quản lý Nhà nước trong kiểm soát, đảm bảo an ninh lưới truyền tải khi cho tư nhân đầu tư.