Siết chặt quản lý Quỹ bình ổn giá xăng dầu

Văn phòng Chính phủ vừa ban hành văn bản thông báo kết luận của Thủ tướng tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ làm việc với Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp và 19 tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước. Trong đó, Thủ tướng giao Bộ Công Thương khẩn trương trình Chính phủ nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 95 và Nghị định số 83 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu trong tháng 3.2024.

Góp ý sửa nghị định, ông Nguyễn Tiến Thỏa - nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) - cho biết, nghị định mới cần xác định quan điểm xuyên suốt, đó chính là kiên trì vận hành thị trường xăng dầu theo cơ chế thị trường có sự điều tiết và quản lý của Nhà nước.

Để làm được điều này, nội dung cần được sửa đổi theo các nhóm vấn đề, như điều kiện để doanh nghiệp được kinh doanh xăng dầu phải quy định khác với quy định hiện hành theo hướng: Phải căn cứ vào năng lực thực sự của doanh nghiệp, ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp tăng trưởng nóng về số lượng nhưng yếu về chất. Ngăn chặn tình trạng tiêu cực trong cấp phép; hình thành các doanh nghiệp có tiềm lực mạnh, năng lực quản trị và kinh doanh tốt.

Cần bổ sung những quy định về các điều kiện mà doanh nghiệp phải đáp ứng theo các tiêu chí cụ thể về vốn sở hữu, kinh nghiệm kinh doanh xăng dầu, cơ sở hạ tầng, hệ thống cung ứng; bãi bỏ toàn bộ các quy định hiện hành 17 năm nay không thay đổi về cấp phép thuê kho, bể chứa, hệ thống phân phối cửa hàng bán lẻ, phương tiện vận tải...

Xóa bỏ việc hình thành thị trường ngầm và lợi ích nhóm trong kinh doanh xăng dầu, nhất là ở những thời điểm cung cầu căng thẳng. Đảm bảo cạnh tranh theo chiều dọc và quản lý được nguồn cung thực cho thị trường.

Phải dứt khoát áp dụng nguyên tắc giá thị trường đối với kinh doanh xăng dầu thông qua việc đổi mới căn bản và thực chất việc giao quyền định giá, thỏa thuận về giá và cạnh tranh về giá.

Bãi bỏ toàn bộ các quy định hiện hành về việc Nhà nước công bố các chỉ tiêu tính giá để doanh nghiệp thực hiện. Thay vào đó, Nhà nước điều tiết giá chủ yếu bằng giải pháp điều hòa cung cầu, thuế, phí và các biện pháp tài chính, tiền tệ khác…

Đổi mới các quy định về Quỹ Bình ổn giá xăng dầu xăng dầu hiện hành, bảo đảm tuân thủ đúng Luật Giá. Khi thị trường biến động ở mức cụ thể bao nhiêu thì Nhà nước phải công bố công khai áp dụng các biện pháp BOG, thời hạn và phạm vi BOG…

Thiết kế lại toàn bộ các quy định về thẩm quyền, về trách nhiệm điều hành, quản lý thị trường kinh doanh xăng dầu, giá cả, bình ổn giá và xử lý các vi phạm theo hướng tập trung thống nhất vào Bộ Công Thương.

Phải tạo ra thị trường xăng dầu thực sự

Khi sửa nghị định về kinh doanh xăng dầu, TS Vũ Đình Ánh - nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu giá cả và thị trường, Bộ Tài chính -cho rằng, cái gốc của vấn đề là Nhà nước phải tạo ra thị trường xăng dầu thực sự, để thị trường tự vận hành và điều tiết theo nguyên tắc cạnh tranh. Đầu tiên là thống nhất về quản lý Nhà nước, chuyển toàn bộ quản lý giá xăng dầu, quản lý dự trữ xăng dầu về Bộ Công Thương.

Theo TS Ánh, một thị trường cạnh tranh chỉ được tạo ra khi Nhà nước giao chỉ tiêu tối thiểu nhập khẩu xăng dầu cho thương nhân đầu mối, không can thiệp vào giá nhập khẩu, khối lượng nhập khẩu hay mua lại bao nhiêu từ các nhà máy trong nước.

Ông cho rằng, nếu sắp xếp lại hệ thống, tạo cạnh tranh giữa các đầu mối, giá đầu vào sẽ giảm xuống mức thấp nhất, qua đó giảm được giá đầu ra và kiểm soát chi phí. Muốn vậy, thương nhân phân phối phải cạnh tranh để tạo ra lớp thương nhân đầu mối có thể mang lại lợi ích cho chính doanh nghiệp. Tương tự, tách rời thương nhân bán lẻ, tránh tạo ra độc quyền nhóm, vốn là nút thắt của ngành xăng dầu.