Thị trường đang phát triển theo chiều sâu

Theo dữ liệu từ Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA), tính đến ngày 15.9.2023, thị trường trái phiếu doanh nghiệp chưa có đợt phát hành nào trong tháng 9. Trong khi đó, tháng 8 đã có 30 đợt phát hành riêng lẻ với tổng giá trị 30.657 tỉ đồng. Trái ngược với sự im ắng trong hoạt động phát hành mới, các doanh nghiệp vẫn đẩy mạnh mua lại trái phiếu trước hạn với 2.225 tỉ đồng tính đến giữa tháng.

Từ nay đến cuối năm, áp lực đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp vẫn rất lớn tổng giá trị sẽ đến hạn là 106.953 tỉ đồng. Trong đó 36% giá trị trái phiếu sắp đáo hạn thuộc nhóm bất động sản với hơn 38.461 tỉ đồng, theo sau là nhóm ngân hàng với 30.660 tỉ đồng (chiếm 28,6%).

Ông Nguyễn Quang Thuân - Chủ tịch FiinGroup - nhận định thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện có tốc độ hồi phục chậm, do đó sẽ khó có bứt phá về khối lượng phát hành trong vòng 12 tháng tới.

"Giai đoạn này thị trường trái phiếu đang đi vào phát triển theo chiều sâu, tập trung về chất hướng tới tính bền vững và lâu dài. Đây cũng là giai đoạn tốt để thị trường nhìn lại vấn đề, sửa những vấn đề của giai đoạn trước" - ông Thuân nói.

Phát triển các thành phần trung gian để tăng giao dịch

Để phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp đi sâu về chất, ông Nguyễn Quang Thuân đề xuất nhóm giải pháp. Thứ nhất, nên chuẩn hoá, cấp chứng chỉ cho các thành phần trung gian (các cố vấn tài chính). Quy định về các chuẩn mực đạo đức để có khả năng tư vấn cho khách hàng. Thứ hai, về cơ sở hạ tầng, hiện tại đã có sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ nhưng lượng hàng hoá còn quá ít do đó cần đẩy mạnh bổ sung.

Thứ ba, về công bố thông tin. Phương án phát hành, cáo bạch, hồ sơ doanh nghiệp… chỉ mang tính lịch sử, chung chung và không có nhiều thông tin giúp nhà đầu tư có nền tảng vững chắc trong quyết định. Trong khi đó, khác với chứng khoán, nhà đầu tư trái phiếu sẽ nhận thu nhập cố định và gửi tiền cho doanh nghiệp trong thời gian nhiều năm. Do đó, quá trình giám sát về sau đóng vai trò quan trọng. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp cần minh bạch thông tin, rõ ràng phương án phát hành và nếu có xếp hạng tín nhiệm sẽ là điểm cộng.

Thứ tư, cần sớm mở rộng phát triển cơ sở nhà đầu tư. Ông Thuân dẫn số liệu: "Hiện nay hơn 2/3 lượng trái phiếu nắm giữ bởi các ngân hàng và các công ty bảo hiểm. Tuy nhiên, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2023 đã hạn chế công ty bảo hiểm mua trái phiếu để công ty bảo hiểm đầu tư tái cơ cấu nợ.

Chúng tôi đã khảo sát các quốc gia có thị trường trái phiếu phát triển trong khu vực, ngân hàng vẫn phải là một "tay chơi" lớn. Ngân hàng Nhà nước đã có quy định để hạn chế, đảm bảo rủi ro tín dụng cho các ngân hàng nhưng về lâu dài vẫn cần tạo hành lang cho họ phân bổ tài sản. Đây là mô hình ngân hàng đầu tư mà ở Việt Nam vẫn còn thiếu khung pháp lý, trộn lẫn với ngân hàng thương mại. Tất nhiên với ngân hàng đầu tư, rủi ro sẽ cao hơn nhưng các quy chuẩn về quản trị cũng sẽ tương xứng. Tôi hy vọng những hành lang pháp lý như vậy sẽ được thiết kế một cách tổng thể để thị trường có người mua ngoài những nhóm trung gian".

Theo ông Thuân, chính sách nên được khuyến khích chỉnh sửa, phát triển theo hướng phục vụ đối tượng nhà đầu tư. Các luồng thông tin, quy chuẩn từ lúc phát hành, tư vấn, phân phối… giống như thông lệ quốc tế. Còn về lâu dài, phát hành trái phiếu ra công chúng mới là kênh đầu tư đúng nghĩa. Để thị trường phát triển thì kênh đầu tư ra công chúng phải phát triển, sau đó mới tới kênh thứ cấp.