Hiện nay, nhà đầu tư cá nhân chiếm tỉ lệ áp đảo trên thị trường chứng khoán nhưng lại là những người thiệt thòi nhất trong vấn đề tiếp cận thông tin trên thị trường. Cộng với kiến thức của không ít nhà đầu tư còn hạn chế, nên họ khó có khả năng nhận biết về tình hình hoạt động của các công ty, cũng như khó phân biệt công ty nào mạnh, yếu. 

Qua nghiên cứu, khảo sát về các hành vi gian lận trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong suốt 19 năm (2007-2018), chuyên gia tài chính, PGS.TS Nguyễn Hữu Tài và cộng sự cho biết các loại gian lận phổ biến là giao dịch nội gián; thao túng giá, tạo dựng/công bố thông tin sai lệch; làm giả hồ sơ trong chào bán, niêm yết chứng khoán.

Trường hợp công ty hoặc người nội bộ vi phạm công bố thông tin có thể là gợi ý cho một hành vi gian lận nào đó, trong đó có giao dịch nội gián.

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Giám đốc SB Law xung quanh những rủi ro mà nhà đầu tư có thể gặp phải khi sở hữu cổ phiếu vi phạm công bố thông tin.

Những loại vi phạm thông tin phổ biến trên thị trường chứng khoán hiện nay là gì thưa Luật sư?

- Thông tin và công bố thông tin có tác động lớn đến thị trường chứng khoán và quyết định đến sự ổn định và phát triển của thị trường.

Thông tin quyết định đến giá của các tài sản tài chính được niêm yết trên thị trường chứng khoán, ảnh hưởng đến quyết định mua vào và bán ra của các nhà đầu tư.

Việc công bố thông tin phải đảm bảo 3 tiêu chí: Đầy đủ; chính xác; kịp thời theo quy định của pháp luật.

Các lỗi vi phạm chủ yếu liên quan đến công bố thông tin trên thị trường chứng khoán hiện nay là chậm nộp báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, chậm công bố các thông tin về thay đổi nhân sự, báo cáo phải kiểm toán đối với tổ chức …; chậm công bố thông tin hoặc không công bố thông tin về giao dịch mà pháp luật yêu cầu phải công bố đối với cá nhân. Ngoài ra còn tồn tại những trường hợp báo cáo không chính xác hoặc công bố thông tin sai lệch.

Thị trường và nhà đầu tư có thể bị thiệt hại như thế nào nếu doanh nghiệp không minh bạch, nhất là các nhà đầu tư cá nhân, có mức đầu tư nhỏ?

- Đối với những nhà đầu tư đang nắm giữ cổ phiếu thì việc doanh nghiệp bị xử phạt do vi phạm công bố thông tin khiến họ thiệt hại vì giá cổ phiếu bị ảnh hưởng không nhỏ, nhất là khi doanh nghiệp đồng thời xuất hiện thông tin tiêu cực về hoạt động kinh doanh.

Chẳng hạn, nhiều doanh nghiệp đưa ra con số ước tính kết quả kinh doanh khả quan, sau đó đưa ra báo cáo tài chính tự lập với con số tích cực, nhà đầu tư dựa trên cơ sở đó để quyết định đầu tư vào doanh nghiệp, một số cổ đông hiện hữu quyết định nắm giữ cổ phiếu vì thấy kết quả hoạt động của doanh nghiệp đang tốt.

Nhưng sau kiểm toán, lợi nhuận "bốc hơi" do hạch toán không đúng khoản mục, chưa đủ cơ sở ghi nhận… Mặc dù doanh nghiệp đã giải trình vì sao lại có sự chênh lệch số liệu trong báo báo tài chính tự lập so với báo cáo sau khi được kiểm toán. Tuy nhiên với các nhà đầu tư, việc giải thích này cũng không giúp lấy lại những tổn thất của họ do đã dựa trên những thông tin không chính xác mà doanh nghiệp cung cấp để đưa ra quyết định giao dịch.

Ngoài ra, vi phạm công bố thông tin cũng có thể là một chỉ báo về khả năng có giao dịch nội gián. Các giao dịch nội gián thường dựa trên việc cố tình lợi dụng lợi thế về việc tiếp cận được thông tin tốt hoặc xấu về hoạt động và tình hình tài chính của công ty. Nguồn thông tin thường xuất phát từ các thành viên cấp cao và người có liên quan trong tổ chức phát hành. Nhiều nghiên cứu chỉ ra các giao dịch nội gián thường diễn ra sau khi công ty có thông tin quan trọng và trong khoảng 20 ngày trước khi công ty công bố thông tin này ra công chúng.

Vậy nhà đầu tư dựa trên những tiêu chí nào để đánh giá sự minh bạch của công ty, thưa Luật sư?

- Minh bạch đối với các doanh nghiệp tức là việc doanh nghiệp tuân thủ tốt các quy định về công bố thông tin theo quy định của pháp luật, đặc biệt là việc công bố thông tin chính xác. Để nắm được điều này, nhà đầu tư cần có sự tìm hiểu về lịch sử của công ty, xem liệu công ty trước đây có vấn đề gì liên quan đến vi phạm hành chính không, đặc biệt là đối với vi phạm về công bố thông tin.

Ngoài ra, để đánh giá tính minh bạch của công ty, nhà đầu tư cần phải biết đọc hiểu Báo cáo thường niên và báo cáo tài chính của công ty, từ đó tự mình đưa ra những phân tích về tính chuyên nghiệp, hợp lý, bức tranh bao quát về tình hình hoạt động của công ty mà có những phân tích đánh giá riêng để quyết định đầu tư.

- Xin cảm ơn Luật sư!