Dường như 2021 là một năm "bội thu" quy hoạch với ngành giao thông với hàng loạt các quy hoạch chuyên ngành về đường bộ, đường sắt, đường thủy và hàng hải được thông qua. Có sự trùng hợp gì ở đây không, thưa ông?

- Tôi cho rằng muốn phát triển kinh tế, giao thông phải đi trước mở đường, muốn đi trước mở đường phải có quy hoạch. Các địa phương làm quy hoạch, các vùng làm quy hoạch, các ngành cũng làm quy hoạch. Trong suốt năm 2020 và cả năm 2021, toàn ngành giao thông tập trung hoàn chỉnh 5 quy hoạch ngành và cũng thông qua các hội đồng lấy ý kiến các bộ, ngành, 63 tỉnh thành, sau đó báo cáo hội đồng thẩm định, báo cáo Thường trực Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đến thời điểm này, Bộ GTVT công bố được 4 quy hoạch, riêng Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021-2030, Thường trực Chính phủ cuối năm 2021 vừa họp cho ý kiến, Bộ tiếp thu và cố gắng hoàn thiện sớm, trình phê duyệt. Việc hoàn thành 5 quy hoạch này sẽ tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của 5 lĩnh vực trong các năm tới đây và có thể nói rằng trong 37 quy hoạch ngành toàn quốc, 5 quy hoạch ngành giao thông được hoàn thành nhanh nhất.

Ngành giao thông vận tải được phân bổ tới 304.000 tỉ đồng vốn đầu tư công cho giai đoạn 2021-2025, liệu đây có phải là nhiệm vụ bất khả thi không khi mà trong năm đầu tiên, ngành giao thông chỉ giải ngân được trên 40.000 tỉ đồng?

- Năm 2021 khó khăn trùng điệp như thế, địa phương giãn cách, nhiều công trường bị ách tắc, nguyên liệu đất đắp nền thiếu thốn nhưng chúng tôi vẫn giải ngân được trên 40.000 tỉ đồng. Chúng tôi có cơ sở tin tưởng vào tốc độ giải ngân bởi nhiều dự án trọng điểm đang được chỉ đạo quyết liệt và cũng cơ bản đáp ứng được tiến độ.

Như với việc sửa chữa hai đường băng của sân bay Nội Bài đến nay hoàn thành toàn bộ phần xây lắp, đang thử nghiệm. Dự kiến sẽ đưa đường băng thứ hai đi vào hoạt động dịp Tết Nguyên đán. Còn với Tân Sơn Nhất, đến thời điểm này 2 đường băng vận hành khai thác, chỉ còn một vài đoạn đường lăn nhưng không ảnh hưởng đến vấn đề khai thác, cũng cơ bản hoàn thành toàn bộ. Cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn một, dù có hai lần chuyển đổi hình thức đầu tư từ PPP sang đầu tư công nhưng đến thời điểm này, cả 8 dự án hiện đang đáp ứng tiến độ đề ra, cuối năm cơ bản xong 2 dự án Cao Bồ - Mai Sơn, Cam Lộ - La Sơn do mùa mưa, chưa dám thảm lớp mặt.

Dù áp lực giải ngân là rất lớn, nếu được duyệt thêm 113.000 tỉ đồng từ chương trình phục hồi kinh tế - xã hội cho ngành giao thông, số tiền giải ngân hàng năm sẽ lên tới khoảng 80.000 tỉ đồng nhưng chúng tôi cũng đưa ra hàng loạt giải pháp quyết liệt. Như với nhà thầu không đảm bảo được tiến độ cam kết, bộ sẽ cảnh cáo, sau đó là cắt hợp đồng, cấm tham gia đấu thầu... Ngay với các ban quản lý dự án, từ giám đốc, phó giám đốc và các phòng có liên quan không hoàn thành nhiệm vụ sẽ chịu các hình thức như cách chức, xuống chức, điều chuyển công tác. Chúng tôi sẽ làm mạnh hơn việc này và sẽ tiếp tục sử dụng biện pháp điều chuyển vốn, dự án, đơn vị nào làm tốt sẽ được bổ sung vốn, dự án và ngược lại.

Câu chuyện được dư luận đặc biệt quan tâm là vì sao 12 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam tới đây sẽ được triển khai theo phương thức đầu tư công. Điều gì đang xảy ra với mô hình đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP?

- Tôi có thể dẫn chứng thế này, trong giai đoạn một của dự án cao tốc Bắc - Nam, có 3 dự án đầu tư công ban đầu đến thời điểm này vẫn đảm bảo tiến độ. 5 dự án nữa kêu gọi PPP sau đó phải chuyển sang đầu tư công và đến nay vẫn đảm bảo tiến độ. Nhưng 3 dự án đầu tư theo phương thức PPP đến thời điểm này mới chỉ có 1 dự án được ký hợp đồng tín dụng, một dự án nữa khoảng giữa tháng 1.2022 có thể ký nhưng cũng nhưng chưa biết ký được không.

Mô hình PPP đang rất bấp bênh do việc thu hút vốn tín dụng không đảm bảo sẽ dẫn tới nguy cơ thất bại của cả dự án. Trong khi đó Quốc hội, Chính phủ xác định dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông là trục xương sống cả nước; Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cũng xác định dự án cao tốc phía Đông phải cơ bản hoàn thành vào năm 2025. Muốn phục hồi kinh tế, đây là giai đoạn cần thiết phải tăng cường kết cấu hạ tầng và việc dùng vốn đầu tư công cho 12 dự án nói trên nhằm đảm bảo tiến độ đặt ra ban đầu.

Chuyển qua đầu tư công để đảm bảo hoàn thành được dự án trong năm 2025 là một bước đột phá và đặc biệt sẽ tạo động lực kích cầu rất lớn trong giai đoạn hiện nay.

Vốn có rồi, mô hình đầu tư cũng được xác định rõ, ngành giao thông sẽ làm mới quá trình đầu tư như thế nào để có thể rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư cũng như thúc tiến độ các dự án trọng điểm trong năm 2022?

­- Các dự án giao thông trọng điểm có thể sẽ được triển khai theo hướng phân cấp đầu tư, giao cho địa phương làm chủ đầu tư hạ tầng giao thông các dự án đi qua địa bàn. Chúng tôi cũng tham mưu, khi Quốc hội thông qua chủ trương, Chính phủ sẽ ban hành nghị quyết theo đó đối với dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam giai đoạn hai sẽ có cơ chế chỉ định thầu tư vấn. Qua đó có thể giúp rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư 6-9 tháng để tập trung cho công tác xây lắp.

Đó là một động thái rất mới, nhưng Bộ GTVT xử lý như thế nào khi đang có rất nhiều vấn đề với công tác chỉ định thầu, đặc biệt đối với lo ngại về chất lượng dự án?

- Chúng tôi có những kinh nghiệm và bài học rất lớn từ dự án cải tạo và nâng cấp sân bay Tân Sơn Nhất, Nội Bài thời gian gần đây nên có thể tự tin đối với công tác chỉ định thầu. Chúng ta chỉ định thầu nhưng đưa ra một “hàng rào kỹ thuật” chặt chẽ gồm các yêu cầu trình độ, năng lực, kinh nghiệm của các tư vấn. Tư vấn nào đáp ứng được sẽ đưa vào danh sách để lựa chọn và ngược lại... nên tôi khẳng định chỉ định tư vấn không hề thua kém đấu thầu.

Như với bài học xương máu ở dự án đường bộ cao tốc Đà Nẵng - Quảng Ngãi, chúng tôi luôn nhắc nhở anh em là làm việc gì cũng đặt chất lượng lên hàng đầu, không được đốt cháy giai đoạn trong xây dựng. Với một hạng mục tưởng như đơn giản như thiếu đất đắp nhưng không phải đất nào cũng đắp, mà phải đảm bảo kỹ thuật, quy trình...

Một điểm mới nữa là thời gian qua chúng tôi cũng mời Bộ Công an, Kiểm toán Nhà nước cùng tham gia từ khâu lập dự án, đấu thầu đến triển khai thi công... để tăng cường công tác giám sát.

Xin cảm ơn những chia sẻ của Bộ trưởng!