Triết lý về dinh dưỡng và giáo dưỡng của Ohsawa thì có đến vài chục cuốn sách, đọc mà muốn thông ngay như “lướt phây” thì đố mà hiểu. Nhưng nôm na thì những người ăn thực dưỡng một cách “chuyên nghiệp” đều có vóc dáng giống hệt nhau là gầy như cái que, da sẫm lại, môi tai tái, gò má nhô lên và nói không ngừng về gạo lứt. Lâu dần họ có gì đó nhang nhác giống một giáo phái. Họ tẩy chay thịt một cách cực đoan và nếu có lỡ ngồi nghe một hội thảo về thực dưỡng mà ở đó diễn giả vừa là bác sĩ vừa là nhà hùng biện thì thôi rồi, chúng ta sẽ thấy con heo bỗng biến thành yêu quái (yêu quái kinh dị chứ không đáng yêu như Trư Bát Giới), và mỗi miếng thịt heo vừa dính đầy thuốc độc vừa mang mầm mống của tội lỗi. Rồi tôi buột miệng hỏi chẳng hay ngài Ohsawa thọ bao nhiêu tuổi.
- 73 tuổi.
Đến đấy thì cả người nghe lẫn người nói đều im bặt. Chao ôi, cha tôi ăn bún chả tì tì, đã thế thịt heo (yêu quái) thời nay còn chả được như lúc sinh thời của Ohsawa, mà nó tẩm ướp cả kháng sinh, thuốc tăng trọng, rồi chất kích thích siêu nạc, chưa kể còn được phun thuốc thay màu cho ra dáng hồng hồng tươi tắn dù thực tế nó đã quy tiên từ mấy ngày trước đó rồi, thế mà cha tôi đã suýt soát bát thập vẫn còn vác ống kính máy ảnh nặng vài cân phượt khắp Hà Giang, Lũng Cú, Mù Căng Chải. Đoán được cái im bặt của tôi, người theo thực dưỡng đính chính.
- Tại vì ngài Ohsawa làm việc quá sức, lao lực quá. Ngài mà không theo thực dưỡng thì chẳng còn sống được đến lúc ấy.
Tôi theo thực dưỡng được nửa tháng thì bỏ. Phần vì đúng như mấy mươi năm trước người đi Tây về kể lại: Ở Tây mà người nào dáng gầy thanh mảnh thì đích thị là nhà giàu, vì họ có tiền bạc và thời gian để ăn kiêng, còn thấy anh chị nào béo chút lên thì ắt bấn tiền và ít thời gian nên mới tạt qua mấy quán Fastfood vừa nhanh vừa rẻ. Theo thực dưỡng coi vậy rất khó khăn, đang đi làm bạc mặt lại đòi về ăn cơm gạo lứt, có mà làm đĩa bún chả cho nhanh. Chưa kể gạo lứt còn phải được nấu và nhai rất đúng quy trình, sai cách là chỉ có hại thêm. Theo trường phái thực dưỡng, tức là ăn uống phải rất khoa học, vì vậy không được nói chuyện trong khi ăn, mỗi miếng cơm gạo lứt phải nhai đủ 50 lần, vừa nhai vừa đếm, như thế có muốn nói chuyện cũng chẳng nổi. Nhai và nuốt xong một miếng cơm rồi mới được nhai sang món ăn. Khi ăn phải tràn ngập tinh thần biết ơn những người đã làm ra lúa gạo, biết ơn trời đất đã tạo ra những tinh túy kỳ diệu là gạo lứt muối mè, nghĩ vậy sẽ thấy bát cơm đơn sơ trở nên ngon lành và bữa cơm tràn ngập hạnh phúc. Các món ăn kèm gạo lứt cũng cần đúng kiểu, sao cho âm và dương, Kali và Natri phải được cân bằng. Ăn mà cứ như ngồi giải phương trình hóa học. Rõ là chỉ có người quý tộc mới tỉ mẩn việc ăn được đến nhường ấy. Thế mới biết tại sao người Mỹ có tỉ lệ người béo phì và tiểu đường đứng đầu thế giới. Chỉ vì từ ngày người ta sáng chế ra những Mc. Donald và KFC, ai cũng sướng rơn vì thời gian ăn được tiết kiệm tối đa, và dân lao động đua nhau ăn cho thật nhanh, bất chấp những gì Eric Schlosser cảnh báo trong cuốn Quốc gia Fast Food: “Đồ ăn nhanh phổ biến vì nó thuận tiện, rẻ tiền và ngon miệng. Nhưng cái giá thật của việc ăn Fast-food không bao giờ hiện ra trên thực đơn”. Người Nhật trẻ lâu, sống lâu, thanh mảnh, ít bệnh vì họ dù không ăn thực dưỡng nhưng cũng nắn nót bữa ăn đến điều. Hãy nhìn cách làm suất cơm Bento và món Sushi đủ màu sắc của họ mà xem, khiếp, ăn mà cứ như thể nhấm nháp cả vườn hoa cây cảnh.
Phần nữa là ngày cuối cùng tham gia hội thảo, sau khi bác sĩ hàng đầu của ngành thực dưỡng nói về tác hại của chất Adrenaline2 ngấm vào con lợn lúc nó đối diện với dao chọc tiết của đồ tể, nó sẽ trở nên tột độ kinh hoàng đến thế nào và cơ thể sẽ tiết ra đầy Adrenaline, rồi ta ăn bún chả có toàn Adrenaline của lợn, lâu ngày rồi cũng hóa thành lợn, thì đột nhiên một bà có bộ dạng thực dưỡng thốt lên “Lúc nào cũng hô hào chống chiến tranh, chống tham nhũng, có mỗi cái mồm còn chả chống được.” Đúng là lý do này mới nặng ký làm sao. Tôi cũng không thể chống lại cái mồm. Chúng ta cứ nói hoài về chuyện bản năng và lý trí, và tỏ ra khinh thường những kẻ bản năng. Nhưng xung quanh tôi toàn những người bản năng cả. Ví phải ai mà không biết tác hại khôn lường của thịt bò thịt lợn đối với ung thư, tiểu đường, gút, mỡ máu, tài liệu đông tây y đều nói thế cả, nhưng mấy ai từ chối nổi cám dỗ đối với thịt. Gạo lứt, về cơ bản là không ngon, nó cứng, dai và nhạt nhẽo. Để đánh giá món ăn ngon hay dở, mẹ tôi hay chấm dứt các cuộc tranh luận vô bổ về khẩu vị bằng một câu không thể phản biện “Ngon thì người ta đã ăn nhiều”. Ừ đấy, phở và bún chả có vẻ ngon nhất, nên khắp nơi nơi ưa chuộng. Đến chợ Đồng Xuân3 ở Berlin cũng bán phở và bún chả kia mà. Nhưng ngẫm ra, ông Trời cũng thiệt ác, sao những món ngon như kẹo, chè, kem, bún chả, tái gàu ăn nhiều thì sinh bệnh, mà những món bổ tới bổ lui kiểu gạo lứt, mướp đắng, diếp cá, bí đỏ, nước rau má ăn hoài chẳng thấy ngon. Trời không cho thứ gì đính kèm cả đâu, thế mà nhân gian tròn mắt ngồi xem thi hoa hậu, lại cứ khăng khăng đòi cô ấy phải vừa đẹp vừa thông minh, vừa sắc sảo lẫn vừa dịu dàng, cả vừa khôn ngoan vừa trong sáng nữa. Cơ mà, hoa hậu ăn gạo lứt hay thịt heo, mà người các cô ấy đẹp thế?
1. Phương pháp thực dưỡng Ohsawa (Macrobiotic) là việc thực hành ăn uống dựa trên thuyết cân bằng âm dương, hoặc có thể nói là cân bằng chỉ số Kali và Natri bởi theo Ohsawa thì sức khỏe của con người có được chính là dựa trên sự cân bằng này. Gạo lứt, muối mè, rau cải muối, rong biển và dầu ăn là các thực phẩm cơ bản của phương pháp này.
2. Adrenaline là một loại hormone có tác dụng trên thần kinh giao cảm. Nó được tiết ra khi con người và động vật lâm vào tình trạng sợ hãi, tức giận hay thích thú, khiến cho nhịp tim đập nhanh hơn và cơ thể chuẩn bị cho những phản ứng chống lại nguy hiểm.
3. Chợ Đồng Xuân là chợ dành cho cộng đồng người Việt ở Berlin.