Hàng loạt dự án chậm chân

Các số liệu từ Bộ Công Thương cho thấy tính đến hết tháng 10.2021, nguồn điện năng lượng tái tạo (chủ yếu là điện mặt trời, điện gió) đã đạt khoảng 20.644MW, chiếm khoảng 28% công suất và khoảng 8% sản lượng điện toàn quốc, góp phần quan trọng trong việc bù đắp nguồn điện thiếu hụt do các dự án nhiệt điện than chậm tiến độ, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia; góp phần bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và nhiều lợi ích khác.

Trong các tháng gần đây, đặc biệt trong cao điểm dịch diễn ra ở hầu khắp các địa phương từ tháng 4 - 10.2021, hàng loạt các nhà đầu tư điện gió đứng ngồi không yên do tình hình dịch bệnh trong nước diễn biến phức tạp đã làm ngưng trệ toàn bộ công tác vận chuyển thiết bị, thi công, thử nghiệm, vận hành. Công tác thi công tại hàng chục dự án điện gió bị ngưng trệ, không có công nhân đi làm, chuyên gia không sang được Việt Nam, thiết bị về đến cảng cũng không vào nhận, vận chuyển đến công trường. Điều này khiến hàng chục dự án điện gió không kịp hoàn thành công nhận vận hành thương mại (COD) trước thời hạn 1.11.2021 để được hưởng giá ưu đãi (giá FIT) theo Quyết định 39/2018 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện gió tại Việt Nam (Quyết định 39).

Theo ông Bùi Văn Thịnh - Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và mặt trời Bình Thuận, nếu không gia hạn giá FIT theo Quyết định 39, khoảng 50% các dự án điện có thể không đáp ứng được điều kiện để hòa lưới, kéo theo rất nhiều hệ lụy từ vỡ phương án tài chính, công ty phá sản vì không có nguồn thu, không có tiền trả ngân hàng và các nguy cơ khiếu kiện, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư tại Việt Nam.

Ông Hoàng Giang - Tổng Giám đốc Điện gió Sunpro Bến Tre - cũng cho biết, doanh nghiệp đầu tư vào dự án cả nghìn tỉ đồng, giờ tiền nằm chết ở đó. Các nhà đầu tư điện gió thực tế đối mặt nguy cơ phá sản nếu không được Chính phủ ban hành chính sách cấp cứu kịp thời.

Chia sẻ thêm về giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, ông Nguyễn Tâm Tiến - Tổng iám đốc Tập đoàn Trung nam nhấn mạnh, nhìn ra thế giới, ở Mỹ, Ấn Độ, Hàn Quốc... vẫn gia hạn để chia sẻ khó khăn với doanh nghiệp. Theo đó, nếu Chính phủ ủng hộ các nhà đầu tư gia hạn thời gian Quyết định 39 về giá FIT để họ có cơ hội COD sẽ giúp doanh nghiệp tránh đổ vỡ. Các doanh nghiệp điện gió phát triển dự án đúng vào cao điểm của dịch bệnh, song phải tuân thủ luật pháp và quy định của các địa phương về phòng dịch, do đó ảnh hưởng đến tiến độ.

Ông Mark Hutchinson - Trưởng nhóm công tác khu vực Đông Nam Á của Hiệp hội Điện gió toàn cầu (GWEC) cho biết: "Nếu những dự án điện gió này đổ bể, thị trường điện gió ở Việt Nam có thể bị giáng một đòn mạnh và sẽ mất nhiều năm để phục hồi".

Khấp khởi chờ gia hạn

Thực tế ngay từ tháng 7.2021, nhiều doanh nghiệp, địa phương, các hiệp hội và tổ chức chuyên ngành năng lượng gần như cùng lúc gửi kiến nghị đề xuất với Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương và các Ban, Bộ ngành trung ương xem xét gia hạn thời gian hưởng giá FIT theo Quyết định 39 thêm từ 3 đến 6 tháng.

Chủ tịch Hội Năng lượng Sạch Việt Nam - ông Mai Duy Thiện cho rằng, COVID-19 là lý do khách quan. Việc gia hạn thêm 3 đến 6 tháng cho các chủ đầu tư sẽ hợp tình hợp lý và đảm bảo tính công bằng để những dự án làm thật có thời gian cố gắng.

Trước đề xuất của các địa phương, doanh nghiệp, tháng 9.2021, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành đã có chỉ đạo và giao Bộ Công Thương xem xét cụ thể kiến nghị của các địa phương; báo cáo Thủ tướng Chính phủ những khó khăn, vướng mắc và những vấn đề vượt thẩm quyền. Tại cuộc họp báo cuối tháng 9.2021 của Bộ Công Thương, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) đã nêu quan điểm, sẽ không đề xuất gia hạn cơ chế giá FIT theo Quyết định 39 mà sẽ đề xuất với cấp có thẩm quyền về cơ chế để chủ đầu tư thương thảo với bên mua điện (Tập đoàn Điện lực Việt Nam), dựa trên nguyên tắc chi phí, vốn đầu tư, vận hành bảo dưỡng nhà máy để xác định giá mua điện đối với những dự án không thể cán đích. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có văn bản chính thức nào được đưa ra.

Đại diện một doanh nghiệp cho hay, hiện Bộ Công Thương và các bên liên quan đã họp và dự kiến sẽ đưa ra giá mua điện từ các nhà máy điện gió từ sau 31.10.2021 giảm khoảng 12% so với giá FIT Quyết định 39. Song sau khi tính toán, nhiều chủ đầu tư cho rằng, với giá giảm như dự kiến trên đây sẽ có gần 40 dự án triển khai trong các năm vừa qua bị mất trắng lợi nhuận, thậm chí cầm chắc phần lỗ.

Diễn biến mới nhất liên quan đến cơ chế giá ưu đãi điện gió đang được nhiều nhà đầu tư chào đón là mới đây trong buổi làm việc với tỉnh Ninh Thuận, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu 2 vấn đề trọng tâm, trong đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tiến hành sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết số 31 của Quốc hội để đánh giá kết quả đạt được, những điểm chưa thực hiện, khó khăn, vướng mắc và tìm cách tháo gỡ, giải quyết tạo điều kiện phát triển cho Ninh Thuận.

Đáng chú ý, cũng theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản nhất trí với các kiến nghị, đề xuất cụ thể của tỉnh Ninh Thuận về sớm ban hành cơ chế giá điện mặt trời, nối lưới đối với các dự án điện mặt trời vận hành thương mại sau ngày 1.10.2021 cũng như chủ trương kéo dài thời gian về cơ chế hưởng giá điện gió theo Quyết định số 39 của Thủ tướng đến hết ngày 31.3.2022... Đây là những vấn đề lớn đã được nêu tại Nghị quyết số 31 của Quốc hội và Nghị quyết số 115 của Chính phủ, đồng thời xuất phát từ thực tiễn của địa phương, một số vấn đề do vướng mắc chung như chính sách về giá điện năng lượng tái tạo.

Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất trí đề nghị Chính phủ nghiên cứu để gia hạn thời hạn áp dụng biểu giá điện gió, nhất là với các dự án đã làm xong nhưng chưa vận hành được do tác động của dịch bệnh COVID-19. Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, đây cũng có thể xem là một trong những giải pháp trong kế hoạch phục hồi, phát triển kinh tế sau đại dịch, đặt trong bối cảnh như thế để chúng ta tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp.