Triết học - Tôn giáo - Nghệ thuật - Kiến trúc, yếu tố nào là chính tạo nên những phố - người đặc quánh xung quanh các nhà thờ vào đêm Giáng sinh? Chắc hẳn không chỉ là riêng yếu tố tín ngưỡng.

Tôn giáo nào đi chăng nữa muốn tồn tại được mấy ngàn năm như vậy là vì cái Đạo đó đã Đời hóa bằng những lễ hội, phong tục, tập quán, thói quen, văn hóa. Con thuyền nghệ thuật đã chở giáo lý của Kinh Thánh đi xa và đến với số đông, cả lương và giáo.

Tất cả mọi con đường đều hướng tới một cái đích cao cả là sự thánh thiện. Đấng tối cao Jesus hay Đức Thích Ca, khái niệm Đạo của Lão tử hay Thái cực của Dịch học suy cho đến tận cùng cũng chỉ là như nhất, là cái khởi nguyên, cái ban đầu. Hoặc nói cách khác đó là sự hóa thân của đấng Một thành nhiều để phù hợp với các vùng văn hóa khác nhau, con người khác nhau, yếu tố địa lý và hoàn cảnh lịch sử khác nhau.
Nếu tất cả các nhà thờ ở Việt Nam đều giống nhau như đúc thì người ta cũng sẽ không đi du lịch nữa. Nghĩa vụ của nghệ thuật là phải tạo ra những điều khác biệt.

Nhà Thờ Lớn Hà Nội có vẻ là Nhà thờ Đức Bà Paris thu nhỏ; Nhà thờ Cửa Bắc - một tác phẩm kiến trúc tiêu biểu cho phong cách thuộc địa, do kiến trúc sư Ernest Hebrard (1875 - 1933) thiết kế; Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn; Nhà thờ ở Nghĩa Lộ (Yên Bái); Nhà thờ gỗ ở Kon Tum (Tây Nguyên); Nhà thờ Camly (Đà Lạt) lấy cảm hứng từ nhà Rông...

Không thể không nhắc đến một công trình kiệt xuất, một di sản: Nhà thờ chính tòa Phát Diệm (huyện Kim Sơn - Ninh Bình). Đây là một tác phẩm kiến trúc độc đáo, một dẫn chứng hay nhất khi nói đến sự giao lưu giữa nghệ thuật Việt với các nền nghệ thuật bên ngoài. Đây là nhà thờ của người Việt.

Tất cả các thành phần tạo nên tác phẩm này hòa quyện vào nhau, nhoè lẫn trong nhau, ngọt ngào và tinh tế. Nhà thờ công giáo hay là đình? Thánh đường hay là lễ hội? Tâm linh và đời sống, gỗ và đá quấn quýt với nhau. Cái vốn là của mình cộng với cái thêm vào để thành cái sẽ là. Chẳng có gì có thể nối cái cao cả và cái đời thường đẹp hơn như thế.

Cây thập tự của Chúa quện nhuyễn với những đường diềm chữ vạn của Phật đầy tràn hỉ xả. Đất lành chim đậu, mọi tôn giáo đến và ở lại Việt Nam an lành, thanh bình một cách rất tự nhiên. “Chúa khổ hình trên gỗ đóng đinh/ Nghìn sau tôi tới đứng im nhìn/ Thấy trưa thả bóng từ thân tượng/ Xuống nhói vai mình thánh giá in” (Trước tượng/ Mai Thảo).

Chúa sáng thế còn nghệ sĩ thì sáng tạo. Các nghệ sĩ bậc thầy thế giới đều có những tác phẩm để đời lấy cảm hứng từ Thiên Chúa giáo, Michelangelo trong hội hoạ, J.S. Bach trong âm nhạc, Frank Gehry, Tadao Ando trong kiến trúc.

Còn ở Việt Nam thì không thể không nhắc đến Nhà thờ Lớn Hà Nội. Nếu cái đồng hồ chữ số La Mã trên trán Nhà thờ Chính tòa này là con mắt, con mắt thời gian thì trăm năm qua đi, liệu nó có nhớ được đã biết bao người đứng trước tòa giáo đường để cầu nguyện, đọc kinh, thậm chí chỉ là chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó.

Nếu lớp áo vôi xám màu thời gian của Nhà thờ có trí nhớ thì liệu nó có lưu giữ được trong ký ức câu chuyện của biết bao thân phận đã trao gửi niềm tin của họ? Đấy là chưa kể một chút lạnh, một chút yêu đương, giai điệu mượt mà của bản Ave Maria, tiếng Kinh cầu và những hồi chuông nửa đêm... Đều là chất liệu, là nguồn cảm hứng cho nghệ thuật.

Tất cả những một chút đó sẽ tạo thành cái ảo giác đầy mộng mị, nó giúp cho mỗi người có sức mạnh để làm được thêm dù chỉ là một chút gì đó tốt cho nhau, nghĩ đến nhau nhiều hơn và trở nên người hơn một chút. Ơn Chúa!

“Ơn” là triển lãm hội họa của nhóm họa sĩ G39, một triển lãm thường niên. Các tác phẩm của triển lãm đều lấy cảm hứng từ “Tết Giáng sinh” từ “mùa Sinh”, một mùa mới đã gõ cửa. “Ơn” là lời chào năm mới 2024 bằng hội họa, lời chào bằng cái đẹp cũng là lời chúc của chúng tôi đến các bạn, hy vọng một năm mới an lành.